ناطقی الهی، فریبرز – به بهانه آتش‌سوزی‌های مکرر در واحدهای صنعتی از جمله نفتی و انبارهای پتروشیمیایی که دیروز هم در خبرها آتش‌سوزی جدیدی در انبار ضایعات پتروشیمی بندر امام رخ داده، به صرف گفتن «خطری صنایع پتروشیمی را تهدید نمی‌کند!» نمی‌توان بسنده کرد!
همانگونه که بارها بیان شده است کشور ایران کشوری لرزه‌خیز است و شواهد تاریخی حاکی از زلزله‌های بسیار مخرب در این پهنه می‌باشد. زلزله از دیرباز به عنوان مهلک‌ترین سانحه طبیعی که بطور ناگهانی اتفاق، و مرگ و میر فراوان را باعث می‌شده، مطرح بوده است. این امر باتوجه به قرارگیری کشور و بخصوص شهرهای بزرگ کشور در پهنه‌های لرزه‌خیز همواره نگران‌کننده و هر از گاهی نیز کشور را با تبعات غیرقابل جبران آن مواجه نموده است.
تبعات حاصله در زلزله‌ها در بخش‌های مختلف رخ می‌دهد از جمله جانی، مالی و اقتصادی، فرهنگی، سیاسی و … عموماً کلیه نهادهای کشوری درگیر و از خسارات حاصله بگونه‌ای آسیب جدی می‌بینند. در این راستا گروه‌هایی از واحدهای کشور وجود دارند که خسارات آنها شرایط ادامه حیات را بصورت جدی مختل نموده و اثرات نامطلوب ماندگار بر پیکره کشور وارد می‌آورد. یکی از این واحدها مسلماً واحدهای صنعتی و تولیدی می‌باشد. اثرات وقوع زلزله در صنایع از ویژگیهای خاص خود برخوردار است، وجود انبوه مواد خطرآفرین که ایمنی و سلامتی افراد شاغل و نیز کل جامعه را تهدید می‌کنند، قیمت زیاد تسهیلات و تجهیزات، اثرات اقتصادی فقدان اشتغال و کمبود کالا مبین لزوم توجهی خاص و ویژه به اثرات زلزله در واحدهای صنعتی کشور می‌باشد.
برای تمرکز بیشتر به اهمیت این موضوع توجه خوانندگان ارجمند را به پاسخ‌های مربوط به سؤالاتی که در قالب برداشت‌های میدانی از واحدهای تولید صنایع شیمیایی (خطرناک) واقع در یکی از مناطق شهر تهران انجام شده جلب می‌نمایم.
نتایج بررسی‌های میدانی
الف) ۵۷ درصد پاسخ‌دهندگان از ساختمانهای خود لیست‌برداری کرده بودند ولی این لیست‌ها جهت آمادگی در برابر زلزله نبود؟! واحدهایی که اذعان داشتند بررسی خطرپذیری در مورد زلزله انجام گرفته است، این بررسی را در هنگام ساخت بنا ملحوظ داشته‌اند و جالب اینکه قدمت بنای همه واحدها بالای ۲۰ سال بود! بنابراین تشخیص میزان مقاومت در برابر زلزله عملاً فاقد اعتبار است!
ب) طبق جمع‌بندی، هیچکدام از واحدهای تولیدی جهت تخلیه آوار از ساختمانهای آسیب‌پذیر خود لیست‌برداری و برنامه‌ای نداشتند که می‌توان نتیجه گرفت که تخریب این واحدها گسترده و بدون هیچگونه برنامه در مقابل رویارویی با خسارات نشت مواد خطرناک در منطقه خواهد بود؟
پ) در بررسی‌ها مشخص شد که هیچکدام از واحدهای تولیدی ارزیابی دقیقی از وضعیت تجهیزات مرتبط خود در برابر زلزله ندارند و عملاً تهدیدات محتمل را شناسایی نکرده‌اند و در راستای کاهش خطر فعالیتی نداشته‌اند! که این امر منجر به آسیب‌پذیری شدید عوامل غیر ساختمانی در زمان زلزله خواهد بود.
ت) براساس نتایج حاصله از پرسشنامه‌ها، ۸۶ درصد از واحدهای تولیدی مورد سنجش دارای مواد خطرناک و زیانبار بودند، ۳۰ درصد از واحدهای صنعتی که در آنها مواد خطرناک وجود داشت، آنها را همراه مواد دیگر انبار کرده بودند و ۳۰ درصد نیز اطلاع کاملاً دقیقی از نوع و میزان این مواد نداشتند؟ که درصورت بروز زلزله می‌تواند آلودگی محیطی و اشتعال گسترده حریق را در پی داشته باشد! هیچ یک از پاسخ‌دهندگان از داشتن برنامه خاصی برای جلوگیری از نشت مواد خطرناک در برابر زلزله نداشتند!
همانگونه که از این مطالعه محدود ولی بسیار جدی و قابل تأمل برمی‌آید شرایط خود زلزله و تخریب‌های فیزیکی مستحدثات یک طرف و درمقابل آن توجه ویژه به انتشار چنین مواد خطرناک در شهر و امکان اشتعال آنها باتوجه به خطوط گاز شهری و آلودگی مواد سمی در فضا مسأله‌ای بسیار حیاتی برای شهرهای کشور قلمداد می شود. متأسفانه علیرغم تأکید مکرر شرایط نامطلوب شهرهای کشور در رویارویی با زلزله، هنوز عدم توجه به این موارد مهم، دیده می‌شود! یادآور می شود همه چیز خوب است تا اولین حرکت زمین که پس از آن همه چیزهای بیان شده بلکه بدتر به سراغ شهرهای کشور خواهد آمد.
بصورت خلاصه به جداول پیشنهادی زیر و چارتی که امکان ارتقاء توانایی کشور در برابر زلزله را در این واحدها می‌تواند تا حدودی تأمین کند اشاره می‌شود، باشد که گوش شنوایی باشد، انشاء …
خلاصه برنامه‌ریزی جامع واحدهای صنعتی در برابر زمین‌لرزه- بهبود برنامه
خلاصه برنامه‌ریزی جامع واحدهای صنعتی در برابر زمین‌لرزه – راهنمای برنامه‌ریزی
ساختار پیشنهادی برای مدیریت بحران سوانح (درون سازمانی)
