مقرون به صرفه نبودن جایگزینی پرداخت خرد الکترونیکی به جای اسکناس
مقرون به صرفه نبودن جایگزینی پرداخت خرد الکترونیکی به جای اسکناس

طی چند سال گذشته پرداخت خرد الکترونیکی به یک موضوع جاری حوزه پرداخت بدل شده که از رایج‏ترین و پرکاربردترین آنها می‏توان به پرداخت الکترونیکی کرایه در حمل‌ و نقل عمومی اشاره کرد.

 

ضریب نفوذ این شیوه از پرداخت مبالغ خرد (پرداخت خرد الکترونیکی به جای استفاده از اسکناس و مسکوکات) به حدی افزایش یافته است که در حال حاضر بیش از ۷۰ شهر بزرگ کشور، به

زیرساخت‌های پرداخت خرد الکترونیکی در بخش حمل و نقل مجهز شده‌اند و در مواردی حتی، زمینه برای توسعه آن در دیگر حوزه‏های کسب‏ وکاری نیز فراهم شده است.

با استقرار چندین ساله این سبک پرداخت در کشور، نشانه‏‌های امیدبخشی از حرکت در مسیر بلوغ نیز به چشم می‏‌خورد، به گونه‌‏ای که حتی زمینه تغییر فناوری مورد استفاده در برخی از شهرها فراهم شده و ارتقای سطح فناوری و استانداردهای اجرایی و عملیاتی این قبیل طرح‌‏ها نشان دهنده تمایل بخش‌های خصوصی و دولتی به سرمایه‌گذاری در حوزه پرداخت خرد است.

زیرساخت‌‏های شکل گرفته در حوزه پرداخت الکترونیکی کشور متعلق به پرداخت‌های آنلاین مبتنی بر سامانه‌‏های شتاب و شاپرک است که علاوه بر نقش مهم‌شان در مدیریت پرداخت‏ها، هزینه مدیریت آنها بسیار بالاست؛ استفاده از این زیرساخت­ها در مبالغ خرد، مقرون به‏صرفه نیست و هزینه مازادی را به نظام بانکی کشور تحمیل می کند.

اما مسائلی همچون کمبود پول خرد، آلودگی‌­های وجه نقد، مسائل امنیتی و موارد دیگری از این دست (که بارها و بارها در ادبیات پرداخت خرد الکترونیکی به آنها پرداخته شده است)، نیاز کشور را به شبکه‌ای مستقل برای انجام تراکنش‌های پرداخت خرد بیشتر می کند.

رویکرد جدید بانک مرکزی به نظام پرداخت کشور و مطرح کردن مواردی از قبیل تغییر نظام کارمزد تراکنش­‌های بانکی، تلاش برای سیاست‌­گذاری در حوزه پرداخت­‌های موبایلی و برنامه‌­ریزی برای بکارگیری استاندارد EMV در شبکه پرداخت، اگرچه تحول و نوآوری را در راهکارهای پرداخت بویژه پرداخت خرد نوید می­‌دهد، اما همچنان شاهد هستیم که زیرساخت‏های قانونی، مالی و فرهنگی برای اجرای موفقیت‏‌آمیز این طرح‏‌ها فراهم نیست و جای خالی سیاست­گذاری در این حوزه، بیش از گذشته احساس می شود.

البته ناگفته نماند که مقدمه‌­چینی بانک مرکزی برای اجرای طرح سپاس (سامانه پرداخت الکترونیکی سیار) امیدواری‌هایی را در حوزه پرداخت خرد به وجود آورده و باعث شده بخش خصوصی با توان بیشتری به این عرصه وارد شوند، اما کند شدن روند تدوین، نهایی‌‏سازی و ابلاغ مفاد این استاندارد و نیز شفاف نبودن نحوه درآمدزایی و ساختار پیشین کارمزدها، به یکی از موانع پیشرفت طرح‌های پرداخت خرد الکترونیکی تبدیل شده است.

در حال حاضر بسیاری از بانک­‌ها تمایل دارند به صورت مستقیم در این حوزه سرمایه­‌گذاری کرده و بخشی از خدمات خود را از این بستر در اختیار مشتریان قرار دهند، اما به دلیل نبود ساختار قانونی مشخص، نتوانسته‌­اند تا به امروز به این حوزه ورود کنند.

بحث نظام کارمزد تراکنش‌­های بانکی، یکی از مسائلی است که غیرمستقیم مانعی برای توسعه کاربردی کیف پول الکترونیکی محسوب می شود. کارمزد در همه کشورهای جهان اصلی­‌ترین و بدیهی‌­ترین منبع درآمدزایی صنعت پرداخت است و ساختار تعیین شده برای آن، تاثیر زیادی در جهت‌­گیری کلی اکوسیستم پرداخت و چشم­‌انداز پیش روی فعالان این عرصه دارد.

تا به امروز تصمیمات بانک مرکزی در خصوص نظام کارمزد به گونه­‌ای بوده که فضای درآمدزایی را برای شرکت­های فعال صنعت پرداخت محدود کرده است و شرکت­ها برای توسعه سهم بازار خود به جای توجه به نوآوری و ارائه سرویس­‌های جدید، رویکرد کاهش هزینه را در پیش گرفته­‌اند و در برخی موارد نیز جنگ قیمت، رویکرد غالب این صنعت بوده است.

این مساله علاوه بر تحت­‌الشعاع قرار دادن کیفیت خدمات ارائه شده به کاربران، از سرمایه­‌گذاری جدی برای توسعه خدمات جدید در صنعت پرداخت جلوگیری و همچنین نوعی تلقی و انتظار غیرمنطقی مبنی بر دریافت رایگان خدمات پرداخت الکترونیکی در ذهن دریافت­‌کنندگان ایجاد کرده است. این نکته از اهمیت ویژه ای برخوردار بوده و باید در سیاست­‌گذاری‌ و فرهنگ­‌سازی استفاده از خدمات پرداخت الکترونیکی رعایت شود.

تغییر ساختار نظام کارمزد از سوی بانک مرکزی را می­توان نشانه­‌ای مثبت برای تغییر این رویکرد در آینده دانست و انتظار می‌­رود تلاش برای ایجاد فرهنگ پرداخت کارمزد به ازای خدمت دریافت شده، باعث پویایی بازار و افزایش نرخ نوآوری در این صنعت شود.

در صورت حل این دغدغه‏‌ها و مسائل مشابه، می‌توان انتظار داشت دست‏‌اندرکاران و فعالان حوزه پرداخت خرد الکترونیکی با وجود همه فراز و نشیب‏های پیش رو به ادامه مسیر و دستیابی به آینده‌‏ای بهتر و ترسیم چشم‏‌اندازی روشن‌‏تر، دلگرم شوند.

منبع: خبر آنلاین