توسعه دانش‌بنیان و تربیت نیروی متخصص در صنعت نفت

واقعیت این است که گرچه صنعت نفت یک صنعت سرمایه بَر است اما نقش دانش فنی و نیروی انسانی ماهر، متخصص و بومی در این صنعت نقشی کلیدی و حیاتی است. بر همین اساس صنعت نفت از ابتدای راه و تقریباً همزمان با آغاز فعالیت جدی خود به عنوان صنعت ملی، ٢ مرکز مهم دانشگاه و پژوهشگاه (به ترتیب قدمت) را در کنار خود داشته است. گرچه عملکرد این دو مرکز بنا به دلایلی همواره با فراز و فرودهایی روبرو بوده است اما به گواهی عملکرد مناسب صنعت نفت کشور در برهه‌های مختلف، می‌توان بر تاثیر و نقش مثبت دو مرکز پیش گفته مهر تایید زد.

بدیهی است یکی از تصمیمات جدی هر سازمان یا بنگاه اقتصادی این است که کدام بخش از فعالیت‌های خود را باید راساً به انجام برساند و کدامیک را می‌تواند برون‌سپاری کند. برای کمک به این تصمیم، در حسابداری مدیریت، تکنیک‌هایی وجود دارد که موضوع را از ٢ جنبه کمی و کیفی بررسی کرده، اطلاعات لازم را در اختیار مدیریت ارشد سازمان قرار می‌دهد. هر کدام از جنبه‌ها نیز به طبع مزایا و زیان های خود را دارد که در هر مورد خاص باید بررسی شود.

تجربه به مدیران ارشد صنعت نفت نشان داده است که با توجه به اهمیت این صنعت برای کشور ناچارند تا حد امکان نیازهای خود را بی واسطه تامین کنند. درباره دانش فنی و نیروی انسانی متخصص، شرایط تحریمی اخیر کشور هم نشان داد که این تجربه و تصمیم مدیران ارشد صنعت نفت از گذشته تا به امروز نزدیک به صواب (اگر نگوییم عین صواب) است.

به عنوان مثال تامین نیروی انسانی مورد نیاز صنعت نفت کشور از سال ١٣١٨ در قالب دانشکده نفت آبادان از سوی خود این صنعت آغاز شده است و تا کنون هم ادامه دارد. مزایای فراوانی برای این نوع تامین نیرو ذکر می‏شود که درک و لمس بهتر شرایط کاری آینده دانشجویان و آماده شدن آن‌ها برای آن شرایط، کارورزی و کارآموزی دانشجویان در محیط‌های صنعتی در حین تحصیل، استفاده از منابع بروز و به زبان اصلی از جمله این محاسن است.

یکی دیگر از نکات مثبت این روش قابلیت تغییر سرفصل‌های آموزشی در رشته‌های موجود و حتی تعطیلی برخی از رشته‌ها و دایر کردن رشته‌های جدیدی است که با توجه به شرایط جدید تولید و کسب و کار مورد نیاز صنعت است، کما اینکه این موضوع بارها در دانشگاه صنعت نفت اتفاق افتاده است.

البته یکی از زیان هایی که برای روش فوق می‌توان تصور کرد این است که دامنه نیروها و مراکزی که می‌توانند به صنعت نفت به لحاظ دانش فنی و نیروی انسانی خدمت ارایه کنند به خروجی‌های دانشگاه صنعت نفت محدود خواهد شد و ممکن است از همه استعدادها و ظرفیت‌های کشور استفاده نشود.

جهت رفع این مشکل نیز صنعت نفت در سال‌های اخیر اقدامات جدی را آغاز و عملیاتی کرده است. کمک به تاسیس و راه‌اندازی رشته‌های مورد نیاز خود در سایر دانشگاه‌های معتبر کشور و همچنین واگذاری مطالعات افزایش توان تولید میدان‌های نفتی کنونی و کشف میدان‌های جدید در بخش بالادستی و مطالعاتی گسترده‌ای در بخش پایین دستی به تعداد زیادی از دانشگاه‌های کشور در همین راستا صورت گرفته است.

لازم به یادآوری است که دانشگاه صنعت نفت در واقع بنیان‌گذار رشته مهندسی نفت در ٤ گرایش اصلی در کشور هم هست، بدین معنی که کلیه سرفصل‌ها و برنامه‌های درسی این رشته‌ها توسط اساتید برجسته این دانشگاه با نگاه به شرایط بومی کشور طراحی و تدوین شده و به تایید و تصویب مراجع ذیصلاح در وزارت علوم، تحقیقات و فناوری رسیده است و اکنون مورد استفاده سایر دانشگاه‌های معتبر کشور قرار دارد.

علاوه براین راه‌اندازی و شکل‌گیری عملی رشته‌های مهندسی نفت و گاز در دیگر دانشگاه‌ها نیز با همکاری و مساعدت استادان دانشگاه صنعت نفت صورت گرفته و از این حیث بدون شک این دانشگاه همچنان محور آموزش رشته‌های مهندسی نفت و گاز و دیگر رشته‌های مرتبط و مورد نیاز اختصاصی صنعت نفت است.

از آنجا که فارغ‌التحصیلان دانشگاه صنعت نفت در محیط‌های عملیاتی آموزش دیده ‏اند و به شرایط آب و هوایی منطقه شناخت پیدا و عادت کرده ‏اند و با کارآموزی و کارورزی در حین تحصیل عملاً برای ورود سریع به صنعت آماده‌اند و از طرف دیگر به زبان انگلیسی که مورد نیاز شدید صنعت نفت است تسلط نسبی پیدا می‌کنند به گواهی مدیران صنعت، بهترین و ماندگارترین نیروهای صنعت نفت را شامل می‌شوند.

علاوه بر این بخش اعظمی از مدیران صنعت نفت (از جمله مدیران عامل سابق و فعلی شرکت ملی نفت ایران، مدیران مالی سابق و فعلی شرکت ملی گاز ایران و اکثریت مدیران تولید و فنی صنعت نفت) و حتی بسیاری از مدیران کشور (از جمله رئیس کل فعلی بانک مرکزی و مدیران عامل برخی از بانک‌های کشور) از فارغ‌التحصیلان دانشگاه صنعت نفت‏ هستند.