محسن شریعتی‌نیا
نقش نظام مالي در توسعه كشورها و نقش آفريني آنان در اقتصاد جهاني، به عنوان يك ابزار كليدي قدرت و تحميل اراده بر ديگران، هيچگاه به اندازه امروز كليدي نبوده است. از همين روست كه تسلط غرب بر نظام مالي جهاني به يكي از مهمترين ابزارهاي قدرت ساختاري اين مجموعه تبديل شده و سلاحي موثر در رقابت هاي ژئوپولتيك محسوب مي شود. روشن است كه نظام مالي غرب محور، ريشه در تسلط چندقرنه اين كشورها بر اقتصاد و تجارت جهاني دارد و كوشش هاي فراواني از سوي اين مجموعه براي حفظ اين ابزار كليدي صورت مي گيرد.
اهميت روزافزون اين ابزار و رواج استفاده سياسي از آن، برخي از كشورهاي در حال توسعه را به ايجاد گزينه هايي بديل هم براي بهره مندي از منافع آن و هم به عنوان راهي براي مقابله با استفاده سياسي غرب از اين اهرم در آينده سوق داده است. از ميان اين كشورها، تنها چين تا كنون تلاش نموده تا اين ايده را انضمامي كند و رنگ واقعيت بدان بخشد. به ديگر سخن چين را مي توان طلايه دار حركتي نوين در نظام مالي جهاني دانست. اگر كوشش هاي نوپديد چين به موفقيت منجر شود، توزيع قدرت مالي در جهان به گونه اي آشكار تغيير خواهد يافت، تغييري كه براي كشورهايي چون ايران پنجره فرصت استرات‍ژيكي مي گشايد.
نخستين و مهمترين اقدام عملي چين در اين راستا، تاسيس بانك سرمايه گذاري زيرساخت آسياست، بانكي كه نخستين ابتكار جهاني يك كشور در حال توسعه و غيرغربي است و كشورهاي در حال توسعه آسيايي نقش تعيين كننده را در آن ايفا مي كنند. اما فراتر از اين اقدام، چين در قالب برنامه عملياتي طرح كلان كمربند اقتصادي جاده ابريشم، ايده هاي جديدي براي گسترش و تعميق همكاري و همگرايي مالي ميان كشورهاي در حال توسعه مطرح كرده است. . در این سند، انجام اقدامات ذیل در راستاي همگرايي مالي ميان كشورهاي مسير جاده ابريشم پيشنهاد شده است:
۱٫ تعمیق همکاری‌های مالی و ایجاد یک نظام با‌ثبات پولی،نظام سرمایه‌گذاری و تأمین مالی و نظام اطلاعات اعتباری در آسیا.
۲٫ گسترش دامنه و حجم مبادلات ارزی دوجانبه کشورهای مسیر کمربند.
۳٫ ایجاد و توسعه بازار اوراق قرضه در آسیا
۴٫ انجام اقدامات جمعی برای توسعه بانک سرمایه‌گذاری زیرساخت آسیا بانک بریکس، تسریع در مذاکرات اعضای سازمان همکاری شانگهای برای تأسیس نهاد مالی این سازمان.
۵٫ شروع هر چه سریع‌تر اقدامات برای آغاز به کار صندوق سرمایه جادۀ ابریشم.
۶٫ تقویت اقدامات عملیاتی برای همکاری اتحادیه بین‌بانکی چین – آسه‌آن و اتحادیه بین‌بانکی سازمان همکاری شانگهای و پیشبرد همکاری‌های مالی چندجانبه در اشکال وام‌های سندیکایی و امتیازات بانکی.
۷٫ حمایت چین از اقدامات کشورها، شرکت‌ها و نهادهای مالی كشورهاي مسير كمربند برای خرید اوراق قرضه یوان در این کشور با Credit – Rating خوب و تشویق شرکت‌ها و نهادهای مالی دارای صلاحیت چین برای خرید اوراق به شکل یوان و ارزهای خارجی در خارج از چین و استفاده از سرمایه‌هایی که در کشورهای مسیر کمربند تجمیع می‌گردد.
۸٫ تقویت همکاری‌ها در زمینه مقررات مالی و تشویق اعضا به امضای یادداشت تفاهم همکاری‌های دوجانبه در حوزه مقررات مالی و ایجاد یک مکانیسم کارآمد هماهنگ در حوزه مقررات مالی در سطح منطقه‌ای.
۹٫ ارتقای سیستم پاسخ به ریسک و مدیریت بحران مالی، ایجاد یک سیستم هشدار سریع مالی منطقه‌ای و ایجاد مکانیسم تبادل و همکاری برای بررسی ریسک‌ها و بحران‌های فرامرزی.
۱۰٫ زمینه‌سازی برای ایفای نقش هر چه بیشتر صندوق جاده ابریشم و صندوق‌های ثروت حاکمیتی کشورهای کمربند اقتصادی جاده ابریشم و تشویق صندوق‌های Private Equity و صندوق‌های خصوصی برای مشارکت در ساخت پروژه‌های کلیدی در مسیر این جاده.
ارائه اين پيشنهادها نشان از برنامه بلندمدت چين براي شكل دهي به نوع جديدي از نظام مالي كه تاكيد آن بر گسترش همكاري و همگرايي میان كشورهاي آسيايي و به طور كلي در حال توسعه است. ايران يكي از كشورهايي است كه كمترين دسترسي را به نظام مالي جهاني داشته و دارد. افزون بر اين تداوم چالش در روابط آن با طيفي از مجموعه غرب، چشم انداز گشودن اين نظام به روي ايران را مبهم ساخته است. در چنين فضايي، ايده هاي مورد اشاره در بالا، پنجره فرصتي براي ايران محسوب مي شود، پنجره اي كه گشوده شدن آن نيازمند تامل ویژه اقتصاددانان و كارشناسان امور مالي كشور و يافتن راههايي براي نقش آفريني ايران در كمربند مالي جاده ابريشم نوين است.
*عضو هیات علمی موسسه مطالعات و پژوهش‌های بازرگانی
