حامد مجتهدی- مدیر عامل شرکت تجارت الکترونیک بانک سرمایه
تجارت الکترونیک، تحولی است که با بهره‌گیری از فناوری‌های نوین به نفع اهداف اقتصادی، در جهان امروز و جامعه ایرانی رخ داده است، هر چند تا دستیابی به الگویی کامل در این عرصه فاصله داریم، اما به تعبیر حامد مجتهدی وضع کشور در این زمینه چندان هم به دور از متوسط استانداردهای جهانی نیست.
آنچه می خوانید گفت وگوی تفصیلی ما با این کارشناس اقتصادی و فناوری اطلاعات است که در حال حاضر به عنوان مدیر عامل شرکت تجارت الکترونیک مشغول به کار در عرصه بانکداری الکترونیک کشور می‌باشد.
* ضمن سلام و درود لطفا معرفی مختصری از سوابق تحصیلی و کاری خود ارایه نمایید.
بنده هم خدمت جنابعالی و سایر همکاران معظم عرض سلام دارم. حامد مجتهدی، دانش آموخته مقاطع کارشناسی مهندسی کامپیوتر نرم افزار از دانشگاه علم و صنعت و کارشناسی ارشد مدیریت کارآفرینی دانشگاه آزاد تهران مرکز هستم. عمده سوابق کاری بنده مربوط به شرکتهای وابسته به بانکهای صادرات، مسکن و توسعه تعاون از رده‌های کارشناسی تا مدیریتی بوده و درحال حاضر در شرکت تجارت الکترونیک بانک سرمایه مشغول به کار هستم.
*با تشکر از این معرفی مختصر، به دور از هرگونه حاشیه ممنون خواهیم شد که نظرات جنابعالی را در زمینه موضوعات مختلف، در ادامه بحث داشته باشیم، لذا با این سوال شروع می‌کنیم. با توجه به گسترش ابزارها و فناوری‌های نوین اطلاعاتی و ارتباطی، بنگاه‌های اقتصادی در جامعه ما، با بهره‌گیری از این ابزارها تا چه میزان به تحقق تجارت الکترونیک و دریافت ارزش افزوده از این طریق نائل آمده‌اند؟
باعنایت به تحول اساسی دردنیای امروز و به تبع آن در کشورما با رویکرد تغییر نقش فناوری‌های نوین اطلاعاتی و ارتباطی، از صرفاً خدمت‌رسان به ابزاری جهت رقابت در سطح بالا و تعیین کننده، امروزه به جایی رسیده‌ایم که با رشد تدریجی یا انقلابی چرخه تکنولوژی‌های ارتباطی و اطلاعاتی، می‌توان گفت بدون فناوری اطلاعات و ارتباطات،نمی‌توان کسب و کار موفقی را تجربه نمود و بدون بهره‌گیریاز الگوهای جدید یا موجود، تقریباً هیچ یک از مشاغل نخواهند توانست در بازار امروز، پیشرانی خود را در فضایرقابتی شده این روزها حفظ کنند. به نظر بنده، در اقتصاد ما، چه در بازار سنتی، چه بازار پول و چه در بازار سرمایه،استفاده از الگوی خدمات الکترونیک به شدت پیگیری می‌شود. در شبکه اقتصادی کشور، سال‌هاست که ارایه خدمات بر پایه ابزارهای نوین، دیگر نه یک رویکرد مدرن و خاص نبوده، بلکه حالتی کاملا عمومی پیدا کرده و خدمات جدید نه تنها با جبهه‌گیری ازسوی ذینفعان آن مواجه نمی‌شود بلکه آمادگی بسیار بالایی جهت پذیرش دارد. در یک جمع‌بندی کلی می‌توان گفت، در حال حاضر از استانداردهای متوسط جهانی در این زمینه عبور کرده‌ایم. به‌طور خاص، بانکها نیز به دنبال طرح‌ریزی جهت بهره‌برداری حداکثری از خدمات فاوا با شاخص‌های سرعت بالا و سهولت استفاده توسط مشتریان خود می‌باشند.
* آیا به نظر جنابعالی، بنگاه‌های اقتصادی ما به واقع،وارد عرصه تجارت الکترونیک به معنای متعارف و همگام با استانداردهای جهانی شده‌اند؟
اعتقاد بنده بر این است که سمت و سوی کلی مناسبات اقتصادی کشور ما رو به استفاده هر چه بیشتر از محصولات و قابلیت‌های حاصله مبتنی بر فناری اطلاعات به نفع مدیریت بنگاه‌های اقتصادی و ظرفیت‌سازی‌های نوین در این جهت است. قاعده بدیهی استفاده عمومی از ابزارهای ارتباطی هم همین است که طبعاً هر امکانی که مستقیم یا غیر مستقیم با پول در ارتباط است جذابیت داشته و هر رهیافتی که ایجاد ارزش افزوده نموده یا موجب گردد که هزینه کلی کار کمتر شود با استقبال عمومی مواجه می‌گردد. مثال‌های متعددی در ذهن دارم و حتماً شما هم مستحضر هستید که بسیاری از اصناف توانسته‌اند با ارایه خدمت بر پایه وب سایت یا اپلیکیشن‌های مختلف آن هم به صورت کاملاً ساده به ارزان سازی خدمات و همینطور ارتباط مستقیم با مشتریان نایل آیند و هم در صحنه عمل با بهره از این مدل به شیوه‌ای کار آمدتر و بهینه فعالیت نمایند. در کشور ما فضای خوبی برای استقبال از فناوری‌های نوین وجود دارد که البته عامل پیشرفت نیز همین است. شما در نظر بگیرید به علت کششی که وجود دارد در شرایط و فضای تحریم‌ها آخرین فناوری‌های سخت‌افزاری و نرم‌افزاری پس از انتشار ظرف مدت کوتاهی در کشور عملیاتی شده است.
این مدل، فارغ از سودآوری و سهولت کار به نوعی در منطق خود، مشتری مداری، توجه به تنوع سلایق و نیازهای بازار و در نهایت افزایش رفاه عمومی را نیز به عنوان عواید آشکار خود در پی خواهد داشت. بنده معتقدم کشور ما در تحول نسلی خود به زودی بسیار گسترده تر از امروز، فناوری اطلاعات را در خدمت منافع اقتصادی خرد و کلان بنگاه‌ها قرار داده و اساساً شکل کسب و کار را متفاوت از گذشته خواهد کرد.
*و فاصله ما با استاندارد های جهانی در این زمینه؟
آنچه بدیهی است، آنست که کشورهای توسعه یافته، راسا طراحی و تولید نسل جدید خدمات فناوری اطلاعات و الگوها و انگاره های مبتنی بر تجارت الکترونیک را برعهده دارند. خب، کشور ما به‌عنوان کشوری درحال توسعه، کماکان در سطح مصرف کنندگی باقی‌مانده و از این جهت قطعاً ما با این دست کشورها فاصله داریم هم از جهت زیر ساخت‌ها وهم نوع تکنولوژی. اما به طور کلی و در یک دور نمای واقعی ما به نسبت کشورهای همگن در منطقه خودمان نه تنها عقب نیستیم بلکه از جهاتی پیشرو محسوب می‌شویم البته با توجه به ظرفیت گسترده مناسبات اقتصادی کشورمان راه درازی در پیش داریم. شاید بتوان گفت در دنیای امروز تکنولوژی، اگر ابداع کننده تکنولوژی نیستید، باید با شناسایی نیازهای بومی، بتوانید یک توسعه دهنده خوب برروی زیرساخت‌های تولیدشده باشید و برای ذینفعان بتوانید ارزش افزوده‌ای درخور تولید کنید.
*در سطح نهادهای پولی، شبکه بانکی کشور ما امروز تا چه حد به مرز بانکداری الکترونیک نزدیک شده تا به غیر از خدمات جاری، ازIT بهره برداری‌های خلاقانه دیگر کند؟
درحال حاضر، مدل پیشرفته بانکها، بانکی چابک با حداقل شعب و بیشترین ارایه ارزش افزوده آن هم ازنوع الکترونیکی به مشتریان خود می‌باشد. با رویکردهای مختلف، بانکهای ما به شیوه‌ای نیمه حرفه‌ای، نیمه سنتی از انواع خدمات بانکداری الکترونیک استفاده می‌کنند و بعضاً بانکهایی داریم که در این زمینه پیشرفتهای خوبی هم داشته‌اند، البته جای کار در این عرصه بسیار است.
– نکته مهم و اساسی که نباید از یاد ببریم تفاوت عرصه فناوری اطلاعات با دیگر شاخص‌های مدرنیزاسیون است وآن اینکه در این عرصه، تغییرات به صورت شتابنده و آنی بوده و ما باید به سمت و سویی حرکت کنیم که به شکل پویا و دائمی تغییرات را رصد کرده و متناسب با آخرین و مدرن‌ترین وجوهآن، خودمان را مهیای روزآمد شدن در این حوزه نماییم. امروزه بسیاری از بانکها و حتی شرکتهای پرداختی ما از سامانه های به‌روز الکترونیک استفاده می‌کنند، آنچه در این میان مهم است، آنست که باید سرعت تغییرات در میان نهادهای مهم اقتصادی از جمله شبکه بانکی ما در زمینه استفاده از تکنولوژی، شتاب بیشتری بگیرد.
*کشور ما در دوران جدیدی تحت عنوان پسا تحریم قرار گرفته و ارتباط جدیدی میان نهادهای پولی ما با تشکیلات هم عرض جهانی در حال شکل گیری است، تا چه حد تجارت الکترونیک یا مباحث مربوط به آن در این مقطع خاص برای تعاملی موثرتر با دنیا مدد رسان ماست؟
خب، طبیعی است تا هر اندازه موانع تعاملی ما با دنیا کمتر شود، امکان اولیه و بدیهی آن سرعت انتقال فناوری به کشوراست. همانگونه که اشاره شد، ما در حال حاضر یا پیشتر از آن در اوج تحریم‌ها هم از فناوری های مورد نیاز استفاده می‌کردیم فقط با این تفاوت که هزینه واردات تکنولوژی گران تمام می‌شد و متناسب با صرفه و صلاح ما نبود. در واقع ما هیچ‌گاه عقب ماندگی محرزی از تکنولوژی روز دنیا نداشته‌ایم اما با هزینه‌ای به مراتب زیاد مجبور به ورود فناوری بودیم.
*در بحث دیگر، ما با مساله مراودات ارزی در بانکهای خودمان مواجه هستیم. درحال حاضر بانکهای ما به وضع سابق خود در تعامل ارزی مستقیم با دیگر بانکهای جهانی درحال حرکتند، اما بانکداری الکترونیک در این سطح از کار هنوز به خوبی جا نیافتاده و باید کارشناسان بانکی در روندی از بازآموزی و توانمندسازی قرار بگیرند تا بتوانند با همکاران بین المللی خود به راحتی مراوده نمایند.
*به عنوان کارشناس حوزه تجارت الکترونیک برای تقویت این حوزه و عرصه‌های مرتبط با آن همچون بانکداری الکترونیک چه توصیه راهبردی دارید؟
مهمترین رویکرد نظام بانکی به طور مشخص در این زمینه به اعتقاد من باید آن باشد که با بهره‌گیری از مدل‌های نوین و بااستفاده از ابزارهای روزآمد و کارآمد، هزینه‌ها و بارهای مختلف کاری خود را کم کرده و در نهایت یک ساختار چابک را بسازد، کاری که ما در بانک سرمایه هم در حال انجام آن هستیم. به طور خلاصه بانکداری الکترونیک باید به کاهش هزینه و افزایش تحرک در پوشش مأموریتهای بانکی بیانجامد. ما در بانک خودمان چشم اندازی را در پیش رو داریم که فناوری‌های نوین یکپارچه را به نفع و رضایت مشتریان بانکی و خلق ارزش افزوده استخدام کنیم، در واقع به دنبال آن هستیم که پروژه‌های مختلف فناوری ارتباطی و اطلاعاتی را به نفع اهداف خود استفاده نموده و بر حسب نیاز مشتری، بانکی پیشرو در راستای ارایه خدمات نوین باشیم.
*و در پایان؟
در انتها ضمن تشکر از وقتی که توسط جنابعالی و همکاران گذارده شد، امیدوارم که بتوانم به‌عنوان عضو کوچکی از حوزه اقتصاد و فناوری اطلاعات کشور، فرصت خدمت‌رسانی مناسبی را ازسوی خود و همکارانم برای کلیه هم میهنان عزیزم داشته باشم.
