وقایع اتفاقیه نوشت: دارهای قالی را رها کردند و شال‌های رنگارنگ کُردی را پیچیدند دور کمرشان تا مثل بیست و چند روز گذشته در اعتراض به بیکاری همسرانشان در مقابل معدن تجمع کنند. امیدشان این بود که شاید کارفرما بالاخره صدای خانواده‌های کارگران بیکارشده را بشنود و فکری به حال آنها کند.
«اینجا زن و مرد همراه هم هستن… می‌فهمم چه دردی می‌کشند. حکایت پارسال ماست که شوهرامون بیکار شده بودن»؛ این را یکی از زنان اهل آق‌دره بالا می‌گوید که همسرش سال گذشته در جریان تجمع صنفی مقابل معدن به شلاق و زندان محکوم شد.
حالا او با زنان اهل آق‌دره وسطی که در جریان تجمع روز پنجشنبه در مقابل معدن مورد ضرب و شتم قرار گرفته‌اند، ابراز همدردی می‌کند. ماجرا از این قرار است که تجمع مسالمت‌آمیز اهالی آق‌دره وسطی در اعتراض به بیکاری جمعی از کارگران به خشونت کشیده شد و درنتیجه برخورد با معترضان، ۱۳ نفر مصدوم شدند. زنان نیز از این خشونت‌ها بی‌نصیب نبودند. «این چند وقته هر روز همراهمون اومدن. خب آخه درد ما، درد این زن‌ها هم هست. اون از آق‌دره بالا که پارسال اونجوری کارگراش شلاق خوردن، اینم از ما… تا کی زن و بچه‌هامون بشینن بیکاری ما رو ببینن.
خیلیا به خاطر کار از روستا رفتن جاهای دور. زندگیاشون از هم پاشیده. ماها که موندیم وضعمون اینه. شرمندگی جلوی زن و بچه‌هامون»؛ اینها را کارگری می‌گوید که سال‌ها در معدن کار کرده و حالا بیکار شده است… ماجرای معدن طلای آق‌دره تکاب انگار تمامی ندارد. در یک ماه گذشته جمعی از کارگران این معدن که ساکن روستای آق‌دره وسطی هستند، به همراه خانواده‌هایشان در اعتراض به فصلی‌بودن قراردادها و ازدست‌دادن شغلشان در مقابل در اصلی معدن تجمع کردند تا شاید کارفرمای معدن طلای آق‌دره درخواستشان را برای بازگشت به کار بشنود. او بالاخره صدای کارگران را شنید و روز پنجشنبه با برخورد انتظامی به این تجمع مسالمت‌آمیز کارگری پایان داد. حالا کارگران بیکارشده این معدن پرحاشیه می‌پرسند چرا هربار و در آستانه شروع به کار معدن، نام آنها در لیست نیروهای مازاد قرار می‌گیرد و غیر‌بومی‌ها جایگزین آنها می‌شوند. «آخر ما آب و خاکمان را پای این معدن داده‌ایم. حقمون نیست با ما این‌گونه برخورد کنن.»
اعتراض یک‌ماهه کارگران فصلی به جذب نیروهای غیربومی
پنجشنبه ۲۵ خرداد بود که ماجرای برخورد با کارگران معدن طلای آق‌دره در تکاب خبری شد. روستایی که نامش با شلاق‌خوردن ۱۶ کارگر معترض معدن طلا روی زبان‌ها افتاد. منطقه‌ای محروم و دارای اقلیتی کردنشین که اهالی‌اش از طریق کار در معدن طلا یا اشتغال به کارهایی همچون کشاورزی، دامداری و قالیبافی امرار معاش می‌کنند. این‌بار اما این روستا به‌دلیل عدم پذیرش درخواست بازگشت به کار کارگران بیکار‌شده‌اش از سوی معدن طلا خبرساز شد. کارگران معترض این‌بار از اهالی روستای آق‌دره وسطی بودند که می‌خواستند با شروع به کار مجدد معدن به کار بازگردند اما با مخالفت شدید کارفرما روبه‌رو شدند. «چندین‌بار با مسئولین معدن و نماینده تکاب حرف زدیم اما انگار نه انگار. آخرش تصمیم گرفتیم جلوی معدن تحصن کنیم. دیگه چاره‌ای نداشتیم. گفتیم اینجوری حداقل می‌بینن که ما هستیم. شاید یه فکری به حال ما کردن. زن و بچه‌هامونم اومدن. اونا میدونن ما چی می‌کشیم.»
اینها گفته‌های یکی از کارگران بیکارشده معدن طلای آق‌دره است. به گفته او تعداد زیادی از اهالی این روستا تا پیش‌ازاین به کار در معدن طلای آق‌دره مشغول بودند اما باتوجه به فصلی‌بودن کار و نداشتن قراردادهای قابل اطمینان، حالا بیکار شده‌اند. این کارگران در مدت یک ماه گذشته بارها در مقابل در اصلی معدن تجمع برگزار می‌کردند و خواهان بازگشت به کار شده‌اند. روز پنجشنبه، ۲۵ خرداد درحالی‌که کلیه کارگران سابق معدن به همراه خانواده‌هایشان در مقابل در تجمع کرده بودند، با برخورد نیروهای حراست و نیروهای انتظامی مواجه شدند. این کارگران که همراه با همسر و فرزندانشان در این تجمع حضور داشتند، حالا می‌گویند چرا باوجود ازبین‌رفتن زمین‌ها و دام‌هایمان کسی به فکر اهالی بیکار این منطقه نیست و کماکان معدن به جذب نیروهای غیربومی ادامه می‌دهد. این کارگران که در مجاورت معدن طلای آق‌دره تکاب زندگی می‌کنند، می‌گویند هدفمان از برگزاری تجمع، جلب نظر کارفرما برای جذب نیروهای تعدیل‌شده بود.
در جست‌وجوی کار در شهرهای دیگر
عملیات استخراج از معدن طلای آق‌دره هر سال بهار به صورت فصلی آغاز و تا حوالی زمستان ادامه دارد و درنتیجه قرارداد این کارگران نیز موقتی است و در بهترین حالت، کارگران مورد نظر در بهار سال بعد می‌توانند شانس خود را برای استخدام دوباره در این واحد معدنی امتحان کنند. از زمان آغاز عملیات استخراج در این واحد معدنی در بهار سال ۹۶، شمار قابل‌توجهی از اهالی این منطقه برای یافتن شغل به معدن طلای آق‌دره مراجعه می‌کنند. این جویندگان کار بیشتر از اهالی چهار روستای انگورد، آق‌دره علیا، وسطی و سفلی و شهر تکاب هستند و از قرار معلوم تا این لحظه تعداد ۴۵۰ نفر از آنها به‌عنوان کارگر فصلی در این واحد معدنی مشغول به کار شده‌اند. بااین‌حال، برخی از کارگران این واحد معدنی که اهالی روستای آق‌دره وسطی هستند، هنوز نتوانسته‌اند نظر مساعد کارفرما را با کار در معدن جلب کنند. به گفته یکی از آنها، تعداد کارگران متقاضی بازگشت به کار و اشتغال در معدن ۳۰ نفر است.
۲۸ ساله است و صاحب یک فرزند؛ از کارگران بیکارشده معدن که اهل روستای آق‌دره وسطی است: «فقط زن و بچه خودم نیستن، من خرج مادر پیر و سه تا بچه برادرمم میدم. برادرم رفت تهران برای کار درگیر اعتیاد شد و فوت کرد. الان من موندم و بچه‌های این برادرم.» اینها گفته‌های مهدی است. او تا پیش‌ازاین سال‌ها در معدن طلا کار کرده اما حالا در زمره نیروهای مازاد معدن قرار گرفته است.
«کل بچه‌های آق‌دره وسطی که میخوان تو معدن کار کنن، ۳۰ نفرن. ما چیز زیادی نمی‌خوایم. میگیم آقای کارفرما به جای اینکه بری از جاهای دیگه کارگر بیاری، بزار ما که بچه همین آب و خاکیم تو معدن کار کنیم. زمینمون رو که نابود کردن، کشاورزیمون که تعطیل شد. قبلا دامدار بودیم، حتی دامهامونم به خاطر آلودگی محیط‌زیست اینجا از بین رفتن، اونوقت با این شرایط انتظار دارن هیچ اعتراضی نکنیم که پس چرا به ما کار نمیدین که از شرمندگی خونوادمون دربیایم.»
او که در مدت یک ماه گذشته در کنار دیگر کارگران بیکارشده معدن اقدام به برپایی تجمع اعتراضی کرده، می‌گوید: «خیلی از بچه‌ها به خاطر کار از روستا رفته‌اند. من هم اگر به خاطر مادرم و بچه‌های برادرم نبود، رفته بودم. الان بیشتر بچه‌های روستا برای کار به تهران و شهرهای جنوبی میرن؛ درحالی‌که معدن چند قدمی ماست ولی جا برای کارگر بومی نداره.» این کارگر ادامه می‌دهد: «قبلا هم که کار می‌کردیم یک ماه کار بود، یک ماه نه!… چندین بار با مدیر معدن، صحبت کردیم و ازش خواستیم برامون یه کاری انجام بده اما میگه من اصلا به شما کار نمیدم. خب با این شرایط ما چیکار کنیم.» این کارگر سابق معدن طلای آق‌دره ادامه می‌دهد: «بیشتر بچه‌هایی که الان تقاضای بازگشت به کار دارن، پایه یک دارن و توانایی کار روی ماشین سنگین رو دارن ولی کارفرمای ما میره از بیرون از روستا و شهرهای دیگه نیرو میاره. هر روز اتوبوس اتوبوس کارگر از جاهای دیگه میاد تو این روستا، درحالی‌که خودمون بیکاریم. بچه‌هامون از گردوخاک و صدای انفجار این معدن مریض شدن، اونوقت حقمون نیست که اینجا بمونیم و کار کنیم.»
خواست تجمع مشخص بود: کار می‌خواهیم
یکی از کارگران این معدن که مدت‌ها در این معدن کار کرده، در رابطه با اتفاقات رخ‌داده در روز پنجشنبه به «وقایع‌اتفاقیه» می‌گوید: «ما به همراه جمعی از اهالی روستا، به نشانه اعتراض به بیکاری و ازبین‌رفتن زمین‌هایمان و قراردادهای فصلی، دست به تحصن زدیم. اعتراض ما مسالمت‌آمیز بود و خواسته‌هایمان برحق است اما هیچ‌کس توجهی به خواسته‌های ما نمی‌کند. آن روز بدون توجه به خواسته‌های ما، معدن شروع به کار کرد. ما هم به تجمعمون ادامه دادیم اما نیروهای انتظامی اومدن و… ما کار می‌خوایم فقط همین… .» کارگران می‌گویند، اگرچه انفجارهای ناشی از عملیات استخراج طلا بارها به خانه‌های کاهگلی اهالی روستا آسیب رسانده اما آنها تا به امروز دلخوش به این بودند که روزیشان زیر طلاهای همین خاک خفته است.
به گفته این کارگران، وجود قراردادهای فصلی برای کارگران بومی معدن طلای آق‌دره، امنیت شغلی و آینده آنها و خانواده‌هایشان را تحت‌تأثیر قرار داده درحالی‌که اغلب کارگران شاغل در این معدن که همچنان نیز مشغول به کارند، غیربومی هستند. بیکاری، فقر به بار می‌آورد و از درون فقر آسیب‌های اجتماعی زبانه می‌کشد. چرخه مذمومی که دامن کارگران بیکار آق‌دره‌ای را گرفته است. می‌گویند: «متأسفانه صدای کارگر به جایی نمی‌رسد؛ آن‌هم وقتی پای معدن طلا در میان باشد.»
اظهارنظر یک نماینده درباره وقایع آق‌دره
حاشیه‌های معدن طلای آق‌دره چنان که گفته شد، از سال گذشته و همزمان با شلاق خوردن کارگران آق‌دره علیا شروع شد. در همان زمان و درپی اعتراضات به وجود آمده، مجلس تصمیم گرفته کمیته تحقیق و تفحصی برای پیگیری موضوع تشکیل دهد تا وضعیت معدن طلای آق‌دره را مورد رصد قرار دهد. در طی این مدت، نادر قاضی‌پور، نماینده ارومیه و عضو فراکسیون کارگری، بارها به روستای آق‌دره علیا سفر کرد تا از نزدیک با وضعیت کارگران آشنا شود. بااین‌حال و علی‌رغم اعلام برخی خبرها در روزهای پایانی سال گذشته مبنی‌بر اعلام نتیجه تحقیق و تفحص از این معدن، همچنان گزارش این کمیته در صحن علنی مجلس قرائت نشده و دلایل این مسئله نیز مبهم است.
در همین رابطه، نادر قاضی‌پور در گفت‌وگوی کوتاهی با «وقایع‌اتفاقیه» با اعلام اینکه از اتفاق رخ‌داده اخیر در روستای آق‌دره مطلع است، درباره نتیجه تحقیق و تفحص از معدن و وضعیت کارگران این منطقه می‌گوید: «تا زمانی که نتیجه این گزارش در صحن مجلس قرائت نشود، امکان صحبت‌کردن در این خصوص را نداریم و نمی‌توانیم درباره متن گزارش اطلاعاتی ارائه دهم.» این درحالی است که قرار بود نتیجه تحقیق و تفحص در معدن طلای آق‌دره پس از تصویب برنامه ششم توسعه در مجلس قرائت شود.
