سیدرضا صالحی امیری*
سیدرضا صالحی امیری* – در يادداشت هفته گذشته گفته بودم که ميان خودسر بودن و خودجوش بودن فاصله از راه تا بيراهه و از خدمت تا خيانت است.
سخنان روشنگرانه رهبر معظم انقلاب در خطبه‌هاي نماز عيد سعيد فطر و تعريف و تبيين مفهوم آتش به اختيار، راه را بر هر نوع سوء برداشت و ايجاد تفرقه ميان صفوف ملت مسدود کرد. به بيان ديگر رهبري معظم به درستي در صحبت‌هاي خود اقدامات غيرقانوني و هنجارشکنانه را نفي کردند و معيار کار فرهنگي تميز را حرکت در چارچوب قانون برشمردند. امري که به عنوان يک نياز جدي در برابر انتظارات واقعي جامعه بشدت احساس مي‌شود.
اصولاً اقدامات خودجوش و مردمي همواره مکمل و پشتوانه اي براي تداوم حيات اجتماعي جامعه بوده است. پرواضح است که دولت‌ها وظيفه دارند بستر مناسب را براي حرکات عميق و تأثيرگذار فرهنگي فراهم آورند، اما بدون حضور خودجوش مردم در عرصه‌هاي فوق، ماندگاري و اثربخشي لازم محقق نخواهد شد.
حجم بزرگي از نظام‌هاي فرهنگي و خودجوش همچون بيش از هزار حوزه علميه، بيش از ۵ هزار مؤسسه قرآني، بيش از ۶ هزار مؤسسه چندمنظوره فرهنگي، هزاران مؤسسه تک منظوره و ده‌ها هزار هيأت مذهبي، جلسات اخلاقي و آموزشي، انجمن‌هاي اسلامي در دانشگاه‌ها و تشکل‌هاي دانشجويي و دانش‌آموزي، جامعه بزرگ ناشران و مؤلفان، روحانيت و علما و وجود بستر بزرگي به نام فضاي مجازي همه و همه بسترهاي مساعد اقدامات فرهنگي خودجوش براي اشاعه فرهنگ ايراني اسلامي محسوب مي‌شود که وابستگي مستقيم به دولت نداشته اما رسالت فرهنگي برعهده دارند. در عرصه فرهنگي با وجود هزاران جوان خلاق، مؤمن و علاقه‌مند به اين حوزه، بايد به سمت حمايت از حرکت‌هاي مردم‌نهاد و مردم مدار گام برداريم. آنچه در اين ميان از اهميت برخوردار است، وجه تمايز اقدامات خودجوش با حرکات خودسرانه است.
اقدامات خودجوش داراي مباني اخلاقي و چارچوب‌هاي قانوني است در حالي که حرکات خودسرانه، غيراخلاقي و غيرقانوني است. حرکت خودجوش، اصلاح‌گرايانه اما حرکت خودسر مخرب است. حرکت خودجوش، پويا، محرک و پيش برنده، اما حرکت خودسرانه، ايستا، مخرب و بازدارنده است. علاوه بر همه اينها حرکات خودجوش، در مرزهاي مباني و حريم ديني و فقهي و حفظ چارچوب‌ها و پايبندي به ارزش‌ها و هنجارها تعريف مي‌شود، اما حرکات خودسر خارج از اين مباني و هنجار شکن و نفي کننده نهادهاي رسمي محسوب مي‌شود.
توجه به مفهوم تميز در کار فرهنگي هم اهميت دارد. تميز در ادبيات ما به معناي پاکيزه، مطهر، ناب، درخشان، انگيزاننده و جذاب تلقي مي‌شود و در مقابل آن عمل کثيف، ناپاک و آلوده داريم. اصحاب فرهنگ و هنر با تلاش خود و تشکيل نشست‌هاي تخصصي مي‌توانند نسبت به تبيين مرزهاي خودجوش و تميز با کار خودسر و کثيف روشنگري کنند. نيازهاي فرهنگي جامعه امروز از تنوع و تکثر قابل توجهي برخوردار است و اگر ميان عرضه و تقاضا در اين عرصه تناسب منطقي وجود نداشته باشد، راه براي نفوذ فرهنگي و افتادن در ورطه افراط و تفريط هموار مي‌شود.
ولنگاري فرهنگي از يک سو و جزم‌انديشي و جمود فرهنگي از سوي ديگر دو تهديدي است که فرهنگ غني ايراني اسلامي را با مخاطره مواجه مي‌کند و راه برون رفت از اين دو دام خطرناک همان اعتدال فرهنگي است. پايه‌هاي اعتدال فرهنگي در گفتمان دولت تدبير و اميد که در امتداد گفتمان امام و رهبري و مباني انقلاب اسلامي تعريف شده، بر ۴ عنصر ديانت، عقلانيت، عدالت و انسجام فرهنگي استوار است و انسجام فرهنگي مي‌تواند ما را از خطر اختلال برهاند. بعد از فصل‌الخطاب مقام معظم رهبري، مجادله، مناقشه، تخريب و انگ زني عدول از اين گفتمان و ظلم بزرگي در حق رهبري و ملت است. بهترين مرجع براي تفسير سخنان رهبر انقلاب مراجعه به بيانات خود ايشان است.
و سخن آخر اينکه شرايط اجتماعي و فرهنگي با شتاب خيره کننده‌اي در حال تحول و تغيير است و براي اينکه امواج اين تغييرات، به ارزش‌هاي اعتقادي و باورهاي هويتي ما ضربه نزند بايد راه درست مواجهه با اين امواج را پيدا کنيم. نه اسير و تسليم امواج شدن و نه در آنها هضم و جذب شدن راهکار مناسبي نيست. ضمن اينکه با تحولات فناوري و شيوه‌هاي نوين اطلاع‌رساني و گستره وسيع شبکه‌هاي اجتماعي مجازي، راه انسداد و فيلتر کردن آنها بيشتر به يک شوخي شبيه است تا يک راهکار منطقي.
بايد همه نيروهاي باانگيزه، وفادار و خودجوش با همدلي، همنوايي، هماهنگي و همکاري به دستگاه بزرگ فرهنگي کشور ياري برسانند، چرا که وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامي به تنهايي نمي‌تواند بار عظيم توسعه فرهنگي را به مقصد و مقصود برساند. فرهنگ ايراني اسلامي از ظرفيت‌هاي کم نظيري برخوردار است که مي‌تواند براي زندگي سعادتمندانه انسان امروز راهگشا باشد، به شرط آن که به داشته‌هاي خود باور داشته باشيم.
*وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی
