۳ سناریوی پیش روی کنگره، در صورت خروج ترامپ از برجام / «سکوت»، «اصلاح توافق» یا «تحریم و جنگ»؟

نشریه «آتلانتیک» در تحلیلی به قلم «یوری فریدمن» نوشت: در روز جمعه، دونالد ترامپ در اظهاراتی بیان کرد که پای بندی ایران به توافق هسته ای موسوم به برجام را مورد تایید قرار نخواد داد. منتقدان بر این عقیده هستند که این تصیم منجر به انزوای آمریکا از متحدانش می گردد. همچنین این امر ایران را در دستیابی به ساخت سلاح هسته ای تحریک می کند و احتمال کشمکش نظامی بین دو کشور را افزایش خواهد داد.

به گزارش «یوپنا»، در ادامه این تحلیل آمده است: اما حامیان تصمیم ترامپ؛ بر این عقیده هستند که این اقدام بهترین سازوکار برای ممانعت از دستیابی ایران به سلاح هسته ای است. شکاکان همچنین این دیدگاه که اقدام ترامپ را یک ژست سیاسی برای وفاداری نسبت به وعده های انتخاباتی در مورد لغو برجام می دانند را رد می کنند. دونالد ترامپ در یک سخنرانی در کاخ سفید بیان کرد: « ما به مسیری که باعت خشونت و تروریستم بیشتر و تهدید تکثیر هسته ای ایران گردد را ادامه نخواهیم داد.»

در سال ۲۰۱۵ زمانی که دولت اوباما در مرحله نهایی کردن توافق بین المللی برای محدود کردن برنامه هسته ای ایران بودند سناتور باب کورکر و بن کاردین قانونی دو حزبی که رئیس جمهور را ملزم می کند هر ۹۰ روز پای بندی ایران به توافق هسته ای را تایید کند تصویب کردند. این قانون در واقع راهی برای قانون گذاران شکاکی بود که تا نسبت به توافق هسته ای ایران کنترل بیشتری داشته باشند.

دونالد ترامپ به طور مکرر در اظهاراتش توافق هسته ای ایران را محکوم می کرد و این کشور را سرسخت ترین دشمن آمریکا قلمداد می کرد. وی دوبار به توصیه مشاوران سیاست خارجی خود توجه کرد و با اکراه پای بندی ایران به توافق را تایید کرد. اما وی برای سومین بار به دلیل بررسی گسترده سیاست های ایران ، پای بندی این کشور را تایید نکرد. وی در عدم تایید پای بندی به این اشاره کرد که ایران از تعهداتش در توافق در زمینه برنامه هسته ای خود تخطی کرده است. این در حالی است که خود اعضای دولت ترامپ، بازرسان سازمان ملل متحد و سایر اعضای توافق بر این تاکید کرده اند که ایرانی ها به تعهدات خود در توافق هسته ای پایبند بوده است.

در عوض ترامپ به قانون کورکر – کاردین ( که به طور رسمی به عنوان قانون بازنگری توافق هسته ای ایران یا اینارا شناخته می شود) اشاره می کند و این سوال که آیا لغو تحریم های تحمیلی علیه برنامه هسته ای ایران در راستای منافع ملی و امنیتی آمریکا با اقدامات نسبی ایران برای محدود کردن برنامه هسته ای متناسب است؟ وی در پاسخ اساسا می گوید خیر؛ زیرا که توافق هسته ای ایران ناقص است چون که ایران به آزمایش موشک های بالستیک خود ادامه می دهد و می تواند از لحاظ نظری این موشک ها سلاح های هسته ای را با خود حمل کنند. و همچنین دلیل دیگر این است که ایران به سیاست های خود در منطقه به طور خاص حمایت از بشار اسد در سوریه و گروه های حماس و حزب الله ( از سوی آمریکا به عنوان سازمان های تروریستی شناخته می شود) پافشاری می کند؛ چیزی که آمریکا نسبت به آن تنفر دارد.

با این وجود این مسئله حائز اهمیت است قانون اینارا یک رویه قانونی در داخل آمریکا است و هیچ تاثیری مستقیم و فوری بر توافق بین المللی هسته ای با ایران ندارد و بنابراین این امر منجر نمی گردد که آمریکا به این توافق پای بند نباشد.

نویسنده در ادامه به سه سناریو اشاره می کند که سناریو پایان دادن به برجام توسط کنگره و بهبود (اصلاح توافق مبتنی بر تمایلات ترامپ) برجام توسط کنگره در دولت ترامپ ارجحیت دارد.

سناریوی ۱: کنگره به توافق هسته ای ایران پایان می دهد
اگر ترامپ از تایید پای بندی ایران به برجام خودداری کند رهبران اکثریت و اقلیت در هر دو مجلس کنگره به مدت ۶۰ روز مهلت دارند تا قانونی را در مورد تحمیل مجدد تحریم های مرتبط با هسته ای علیه ایران را معرفی کنند. که این تحریم ها شامل اقدامات شدید علیه سیستم بانکی کشور و صادرات نفت است. چیزی که منجر به اجبار ایران برای مذاکره در دولت اوباما شد. برقراری این تحریم ها توسط آمریکا نقض برجام است و زمینه انحلال این توافق را در عرض چند ماه فراهم می کند.

محمد جواد ظریف وزیر امور خارجه ایران بر این تاکید کرد که ایران ممکن است حتی بدون امریکا در این توافق باقی بماند. اما این امر بستگی به این دارد که سه کشور اروپایی آیا تصمیم دارند که به مجازات های جدید آمریکا علیه ایران بپیوندند یا در مقابل آن مقاومت کنند. در حالی که تاکنون تمام کشورهای طرفین توافق از حفظ برجام حمایت کرده اند. این که چگونه اروپایی ها نسبت به بازگشت تحریم های هسته ای آمریکا علیه ایران واکنش نشان می دهند یک سوال مهمی است.

دیوید ای سالیوان سفیر اتحادیه اروپا در آمریکا اخیرا گفت: اتحادیه اروپا ممکن است به صورت قانونی از شرکت های اروپایی که با ایران تجارت می کنند در مقابل تحریم های آمریکا حمایت کند.»

بسیاری از مقامات سابق دولت اوباما بر این عقیده هستند که خروج آمریکا از توافق و بازگشت تحریم ها منجر به لغو توافق از سوی ایران خواهد شد و آن ها به برنامه هسته ای خود ادامه خواهند داد. فیلیپ گوردان یکی از مشاوران ارشد خاورمیانه اوباما بر این تاکید کرد که ایران به محدودیت های خود در زمینه ذخایر غنی سازی اورانیوم پایان میدهد و این کشور آماده ساخت مواد هسته ای مورد نیاز سلاح هسته ای می شود.

وی افزود: «ما درست به نقطه ای باز خواهیم گشت که نسبت به شکل گیری این توافق رضایت دادیم. این نقطه ای است که ایران در آستانه دستیابی به سلاح هسته ای گام بر می دارد.» اما آمریکا با یگ گزینه دوگانه ای روبرو است: یا باید توسعه توانمندی هسته ای ایران را بپذیرد یا این که برای جلوگیری از گسترش این مراکز آن ها را بمباران کند.

کریس مورفی سناتور دموکرات در سخنرانی خود در این ماه در مرکز پیشرفت آمریکا (Center for American Progress) در مورد پیامد بازگشت تحریم ها علیه ایران بر این تاکید کرد که این امر میتواند باعث تضعیف اعتبار آمریکا در بین متحدان و شرکای خود گردد. این در لحظه ای است که بحران کره شمالی به ما نشان می دهد که باید جهان را متحد کنیم تا با این تهدید جدی را بر طرف کنیم.» چرا کیم جونگ اون باید باور کند که ما به این توافق آینده پای بند هستیم؟ نتیجه جنگ ویرانگر در شبه جزیره کره را افزایش می دهد.

تام کاتن سناتور جمهوری خواه که از مشاوران نزدیک دولت ترامپ در زمینه استراتژی ایران، بر این تاکید می کند که خروج ایران از توافق هسته ای حتی اگر مستلزم شروع جنگ و درگیری و بی ثباتی نظامی در خاورمیانه شود می تون آن را مدیریت کرد. وی در سخنرانی اخیر خود در شورای روابط خارجی گفت: «به احتمال زیاد تحمیل مجدد تحریم های تجاری و مالی علیه ایران، هرج و مرج و بی ثباتی اقتصادی ایران را افزایش خواهد داد. ایران برای ساخت سلاح هسته ای نیازمند چارچوب زمانی ۱۲ ماهه هسنند. و همچنین فشارهای اقتصادی می تواند بری آمریکا در ایجاد حمله حساب شده علیه زیرساخت های هسته ای ایران زمان بخرد»

سناریوی دوم: کنگره درصدد بهبود توافق هسته ای ایران است
دلائل خوبی در مورد این عقیده وجود دارد که رهبران کنگره از تحمیل مجدد فوری تحریم های هسته ای علیه ایران خودداری خواهند کرد. چندین سناتور از جمله رند پاول و سوزان کالینز در مورد خروج آمریکا از توافق هسته ای ابراز تردید کرده اند. بر طبق دیدگاه تیلرسون، دونالد ترامپ خواهان اصلاح قانون اینارا است که دو حفره بزرگ برجام را در زمینه محدودیت زمانی برای فعالیت هسته ی ایران و برنامه موشکی را پوشش دهد. اکنون دولت و کنگره با همکاری یکدیگر انتظار دارند که این لایحه بتواند به نقاط فوق توجه داشته شود. همچنین این لایحه اینارا به گونه ای اصلاح شود که ترامپ مجبور نباشد که هر سال چهار ماه پای بندی ایران به توافق را تایید کند. دولت ترامپ همچنین به طور همزمان به افزایش تحریم های غیرهسته ای خود علیه سپاه پاسداران انقلاب اسلامی ادامه خواهد داد. کولین کال یکی از مقامات دولت اوباما بر این تاکید کرد مشکل اساسی این قانون این است که درصدد دستیابی به یک توافق بهتر از برجام هستند در حالی این یک افسانه است.

اگر هدف دستیابی به یک توافق بهتر است، اگر کورکر و کاتن نتواند به آرای کافی برای اصلاح قانون ایرانا مطابق با میل ترامپ دست پیدا کنند – اگر اروپایی ها و روسیه و چین از مذاکره مجدد توافق هسته ای خودداری کنند – اگر ایرانی ها بدون دریافت امتیازات مربوطه، شرایط سخت تر را رد کنند – اگر وزارت امور خارجه نتواند این شاهکار قوی دیپلماتیک را حل کند این امر می تواند ترامپ و شرکایش در کنگره را به سمت اتخاذ سناریوی اول سوق دهد. رئیس جمهور دونالد ترامپ در روز جمعه هشدار داده که می تواند کلا کنگره را نادیده بگیرد و به تنهایی به توافق هسته ای با ایران پایان دهد.

سناریوی سوم: کنگره هیچ اقدامی انجام نمی دهد
اگر دونالد ترامپ پای بندی ایران به برجام را مورد تایید قرار ندهد این امر منجر به افزایش بی اعتمادی متحدان از آمریکا می شود. همچنین این اقدام باعث می شود که بانک ها و شرکت های اروپایی نسبت به تجارت با ایران انگیزه کمتری داشته باشند و این نتیجه اش خسارت گسترده به اقتصاد ایران و افزایش مخالفت های درونی ایران نسبت به توافق با آمریکا می گردد. کریس مورفی بر این تاکید کرد که خروج آمریکا از برجام می تواند پیامی ارسال کند که روسای جمهور آمریکا نمی توان اعتماد کرد زیرا آن ها به توافقات روسای جمهور قبلی پای بند نیستند.