خرم: موضوع FATA به برجام مرتبط نیست

موضوع FATA و حواشی آن در روزهای اخیر بحث‌های بسیاری میان مسئولین و رسانه ها شکل داده است. FATF چیست؟ و حضور ایران در «لیست سیاه» این سازمان یعنی چه؟ FATF یک قرارداد نیست، یک سازمان بین دولتی است؛ « گروه ویژه اقدام مالی» (Financial Action Task Force – FATF) در سال ۱۹۸۹ به ابتکار کشورهای عضو گروه «جی ۷» تشکیل شد تا بررسی‌هایی درباره وضعیت قوانین مبارزه با پول‌شویی در بازارهای مختلف مالی را در سرتاسر جهان انجام دهد و نتیجه آن را در جلسات هر چهار ماه یک بار خود به اطلاع کشورهای عضو برساند تا این کشورها بتوانند ریسک سرمایه‌گذاری در بازارهای مالی هدف را بررسی و در مورد سرمایه‌گذارانی که به «کشورهای مشکوک» می‌روند، احتیاط کنند. اما آیا این سازمان و تصویت لوایح مربوط به آن با برجام مرتبط است؟ حال که امریکا از برجام خارج شده ایران چه رفتاری را باید با آن پیش گیرد؟ در این باره با سیدعلی خرم، کارشناس مسائل حقوق بین الملل گفت‌وگو کرده‌ایم که از نظر می‌گذرانید:

آقای خرم به نظرتان تصویب لوایح مرتبط با FATA چرا حساس برانگیز شده است؟ حال که امریکا از برجام خارج شده ایران نباید این لوایح را تصویب کند؟

FATA یک سازمان بین دولتی است که کشورها در آن حضور دارند. این بحث وجود دارد که آمریکایی‌ها و اسرائیلی‌ها روی اینکه حزب الله و حماس تروریست هستند، تاکید می‌کنند و این باعث شده است که در ایران حساسیت نسبت به این موضوع پیش بیاید. اما FATA یک سازوکاری است برای شفاف سازی سیستم بانکی و تراکنش‌های بانکی بین مشتری و بانک‌ها و اینکه این تراکنش‌ها انقدر شفاف باشند که هیچ تروریستی در جهان اعم از القاعده، داعش یا کسی دیگر نمی‌تواند از آن برای نقل و انتقال پول به منظور کارهای تروریستی خودش استفاده کند و این از نظر کلی مورد تایید ما هم است، یعنی اینکه ما نسبت به اینکه همین القاعده یا داعش یا هر کسی دیگر چه در ایران و چه در خارج از ایران برای تقویت خودش و برای نیرو رساندن به خودش نتواند از سیستم بانکی استفاده کند، ما هم موافق هستیم و قطعا بحث مثبتی است.

اما همانطور که عرض کردم، آن جایی ما گیر می‌کنیم که بحث حزب الله و حماس و امثالهم پیش می‌آید. اما FATA چیزی نیست که به خاطر ما یا بعد از برجام و برای آن درست شده باشد. برای عده‌ای سوءتفاهم پیش آمده که گویا ما برجام را که پذیرفتیم، این کیک را گذاشتند جلوی ما و گفتند بفرمایید؛ در حالی که اینطور نیست. ظرف ۱۰ سالی که ما مورد تحریم شدید بودیم و با سیستم جهانی قطع رابطه داشتیم، کشورهای جهان آمدند و سه سازوکار را برای خودشان تعریف کردند و اینکه جلوی بن‌لادن و القاعده و سیستم مالی عربستان و امارات و بحرین و قطر و کویت را بگیرند و آن بخاطر این بود که بن لادن و دوستانش را که از سیستم مالی بین‌المللی استفاده می‌کردند و به حیات خودشان ادامه می‌دادند.

این ساز و کار می تواند با برجام منهای امریکا نیز به کمک ما بیاید و در ارتباط با اروپایی ها برای سیستم بانکی مفید باشد؟
این دو سازوکار که یکی از آنها کنوانسیون پالرمو بود، یکی از آنها کنوانسیون پولشویی بود؛ برای این است که بانک‌ها در صورتی بتوانند با هم ارتباط برقرار کنند که این سازوکارها را رعایت کنند. یعنی بانک‌ها هم مشخص باشد که سیستمشان شفاف است، مشخص باشد که ورشکسته نیستند، بدهکار نیستند، بانک‌ها مشخص باشد که هر پولی واردش شود، نمی‌پذیرند و بلکه به پول‌های پاک و مطمئن دست می‌زنند. این سازوکارها در این ۱۰ سال تصحیح شد، جهان هم به آن رو آورد و همه قبول کردند که بتوانند به این ترتیب تروریسم را در سطح جهان کنترل کنند. اما موقعی که ما برجام را پذیرفتیم و با سازوکار FATA روبرو شدیم، برای ما این سوءتفاهم پیش آمد که ببینید حالا که ما برجام را پذیرفتیم، آمده‌اند ما را با یک سیستم‌های جدیدی روبرو می‌کنند و می‌خواهند ما را از کار بیندازند، در حالی که اینطور نبود و این ربطی به برجام و اینها نداشت و صرفا از زمان القاعده و بن‌لادن به وجود آمد. حالا اگر ما از سیستم بانکی بین‌المللی بتوانیم استفاده کنیم، سازوکار FATA و تصویب لوایح آن برای ما راهگشا خواهد بود؛ اگر نتوانستیم استفاده کنیم، فعلا کاربردی برایمان ندارد تا روزی که برایمان کاربرد پیدا کند و آن روز مجبوریم که بپذیریم. پس جواب سوال کاملا روشن است.

به نظرتان از لحاظ حقوقی میتوان برای تصویب آن استثنائاتی قائل شویم؛ برای مثال موضوع حماس و حزب‌الله و… را حل کنیم که اینها در تعریف ما جزو گروه‌های تروریستی نیستند و نگرانی خاصی برای آن وجود نداشته باشد؟

اگر در کنوانسیون، در توافق جای تنفس گذاشته شده باشد، ما می‌توانیم استفاده کنیم، اگر نگذاشته باشد، ما باید بپذیریم، بعد برویم اثبات کنیم. ما یک بار هم قبلا این کار را کردیم که مثلا حماس را از لیست گروههای تروریستی اتحادیه اروپا درآوردیم. بنابراین این یک موضوع دیگری است که برای مثال ما موضوع حزب‌الله را حل کنیم و فردا یک گروه دیگری مربوط به اینها دوباره در این لیست قرار گیرد؛ مثلا فرض کنید آمریکا سپاه پاسداران را در فهرست تروریست‌ها قرار دهد. این ربطی به شورای امنیت ندارد، شورای امنیت است که لیست گروههای تروریستی را تایید می‌کند. آنجا هم علاوه بر آمریکا، فرانسه، بریتانیا، روسیه و چین هم هستند که جلوی چنین چیزی را می‌گیرند. ما در مورد NGO ها هم این مسئله را داریم. NGO ها برای اینکه در دنیا تصویب شوند، باید در سازمان ملل مورد تایید واقع شوند. حالا اگر یک NGO مثلا در لیست آنها نباشد و مثلا فرض کنیم گروه تروریستی باشد، در آنجاست که باید به آن رسیدگی شود.

در این مورد هم در شورای امنیت است که باید به آن رسیدگی شود و ما نمی‌توانیم به خاطر اینکه در شورای امنیت به این موضوع رسیدگی می‌شود که چه گروههایی به‌عنوان تروریست معرفی خواهند شد، بیاییم اصل موضوع را منکر شویم. خب اگر منکر شویم، فردا بانک‌های ما با بانک‌های اروپا اصلا نمی‌توانند ارتباط برقرار کنند. ما نمی‌توانیم پول نفت یا هر کالایی را که صادر کنیم را وارد ایران کنیم. پس می‌بینید که مستقیما ما را متاثر می‌کند و ما را تحت تاثیر قرار می‌دهد و به ما ضرر می‌رسد. پس برای اینکه به ما ضرر نرسد، ما باید عاقلانه بیندیشیم و آن مشکلاتی را که داریم را جداگانه حل کنیم.