احکام دیوان دادگستری لاهه استیناف ندارد

معاون اسبق وزیر نفت معتقد است احکام دیوان دادگستری لاهه استیناف و تجدید نظر ندارد یعنی اگر حکمی صادر شد، فقط باید اجرایی شود و کسی نمی تواند به جز موارد بسیار خاص و ویژه تقاضای تجدیدنظر بدهد.

به گزارش یوپنا به نقل از ایرنا، طرح شکایت ایران از آمریکا به دیوان دادگستری بین المللی مباحث جدیدی را در فضای رسانه ای کشور ایجاد کرده است؛اینکه چرا ایران به عهدنامه مودت ایران وآمریکا (۱۹۵۵ )استناد کرده است، موضوع احراز صلاحیت دیوان، برخورد احتمالی آمریکا با این دعوای حقوقی سوالاتی است که با «سید مهدی حسینی» چهره شناخته شده در حوزه انرژی در میان گذاشتیم.
معاون اسبق وزیر نفت در امور بین الملل تجربه های زیادی در دعاوی بین المللی و حقوق نفت دارد. حسینی را بنیانگذار قراردادهای «بیع متقابل» می شناسند. وی در آخرین مسوولیت خود، ریاست کمیته بازنگری قراردادهای نفتی در دولت نخست روحانی را بر عهده داشت. تلاش های وی در این کمیته به تدوین قراردادهای جدید نفتی ایران (Iran Petroleum Contracts) منجر شد.

** چرایی استناد به عهدنامه مودت
معاون اسبق وزیر نفت در امور بین الملل در گفت و گو با خبرنگار سیاسی ایرنا در مورد شکایت از آمریکا و علت استناد به عهدنامه مودت ایران و آمریکا گفت: بعد از خروج آمریکا از برجام این سوال ایجاد شد که آیا ایران می تواند از این اقدام آمریکا به نهادی شکایت کند یا نه. مطالعات نشان می دهد که ما می توانیم از اقدام یکجانبه آمریکا به دیوان دادگستری لاهه شکایت کنیم و در عهدنامه مودت زمینه و فضای طرح شکایت از این اقدام وجود دارد.
وی ادامه داد: سال ۱۳۳۵ عهدنامه مودت بین ایران و آمریکا منعقد شد.این عهدنامه هنوز پابرجا و برقرار است و اتفاقا هر دو کشور در برخوردهایشان به آن استناد کرده اند. آمریکایی ها در جریان گروگان گیری، ما هم در جریان حمله آمریکا به سکوهای نفتی به آن استناد کرده ایم. در واقع در بسیاری از لوایحی که طرفین در دیوان دادگستری داده اند برای حمایت از مواضع حقوقی خود به این عهدنامه استناد کرده اند.
حسینی با اشاره به فضای حاکم بر این عهدنامه اظهار داشت: در این عهدنامه فضای بسیار مثبتی در ارتباط با مردم آن کشور، با روابط تجاری و مالی و ارزی شاهد هستیم به طوری که هیچ کدام از دو طرف حق ندارند در این زمینه ها کوچکترین مضیقه ای را برای هم اعمال کنند.
وی ادامه داد: بر اساس این عهدنامه حتی در جاهایی مثل واردات کالا اگر به دلایل مسائل بهداشتی محدودیت هایی اعمال می شود نباید این محدودیت ها طوری باشد که از هر کشور دیگری که قرار بود این کار را بکنند ضرر بیشتری داشته باشد و اگر چنین چیزی باشد باید غرامت داده شود.
کارشناس حوزه انرژی اضافه کرد: بحث انتقال پولی، مالی، همکاری های بانکی، اقامت افراد و اشخاص دو کشور که الان برای ما محدودیت هایی گذاشته اند کاملا آزاد است. علاوه بر این تشکیل شرکت های دو طرف در آن کشورها، شرکت آن کشور تلقی می شود و تمام معاملاتی که با آن شرکت ها انجام می شود باید عین شرکت آمریکایی و یا ایرانی با آن برخورد شود.
معاون اسبق وزیر نفت با بیان اینکه نماینده های طرفین در این عهدنامه که سالها پیش امضا شد در بالاترین سطح مقامات اجرایی هستند اظهار داشت: بنابراین عهدنامه ای با این ویژگی ها ، عهدنامه هنوز معتبر است و بسیاری از رفتارهای آمریکایی ها طی چند وقت اخیر می تواند نقض صریح این عهدنامه باشد و ما می توانیم به آن استناد کنیم.

** احراز صلاحیت دیوان
وی با اذعان به پیچیدگی موضوع صلاحیت دیوان اظهار داشت: معمولا در هر دعوای حقوقی نخستین کاری که طرفی که از آن شکایت شده می کند اعتراض به صلاحیت دیوان است و دیوان باید صلاحیت خود را احراز کند و قطعا آمریکایی ها هم چنین کاری را می کنند.
حسینی ادامه داد: اساسنامه دیوان دادگستری لاهه که جزء لاینفک منشور ملل متحد است گفته است «دیوان نسبت به کلیه اموری که طرفین دعوا ارجاع می کنند رسیدگی می کند». بنابراین اینکه گفته می شود ما یکطرفه به قاضی رفتیم واگرآمریکا نیاید صلاحیت آن احراز نمی شود اینگونه نیست.
معاون اسبق وزیر نفت یادآورشد: بند ۳۶ منشور که در آن موضوع صلاحیت دیوان مطرح است، می گوید:«دیوان بین المللی نسبت به کلیه اموری که طرفین دعوا به آن رجوع می کنند وهمچنین نسبت به موارد خاصی که به موجب منشور ملل متحد یا به موجب عهدنامه ها و قراردادهای جاری پیش بینی شده است، صلاحیت دارد» و ما می توانیم به این بند دوم استناد کنیم.
کارشناس مسائل انرژی اضافه کرد: علاوه بر این کنوانسیون ۱۹۶۹ وین ناظر بر اجرای صحیح و درست عهدنامه ها و قراردادهایی است که بین دولت ها برقرار می شود. البته ما و آمریکا عضو کنوانسیون وین نیستیم اما هر دو کشور کنوانسیون را امضا کرده اند و سازمان ملل هم مسئول اجرای این کنوانسیون است که ناظر بر روابط کشورها و عهدنامه ها است و ما می توانیم به آن مراجعه کنیم.
وی اظهار داشت: بند ۶۵ کنوانسیون وین در مورد خروج کشورها از عهدنامه ها می گوید اگر کشوری از یک عهدنامه خارج شود – یعنی اتفاقی که برای آمریکا افتاده – چه شیوه نامه ای را انجام دهد؛ بر اساس این بند ابتدا باید با ذکر دلایل به طرف مقابل یا طرف های مقابل اخطار کتبی بدهد که ما این را از آمریکا نمی بینیم. در مرحله بعد سه ماه وقت بدهد که طرف مقابل رسیدگی کند اگر قبول کردند که هیچ ولی اگر قبول نکردند یعنی طرف معترض وجود دارد که در اینجا ۱+۴ طرف های معترض هستند. ضمن اینکه باید سه ماه هم وقت می داد این اتفاق هم نیفتاده است.
حسینی یادآورشد: در بخش دیگر این بند گفته اگر اعتراضی وجود داشته باشد ماده ۳۳ منشور ملل متحد حاکم است و آن بندی است که روش رفع اختلافات همچون مذاکره، میانجیگری و یا رسیدگی قضایی را مطرح می کند.
معاون اسبق وزیر نفت اضافه کرد: ماده ۶۶ کنوانسیون وین که دنباله ۶۵ است صریحا می گوید که طرف معترض می تواند به دیوان دادگستری لاهه شکایت کند.بنابراین به موجب این ماده و ماده ۳۶ اساسنامه دیوان ما می توانیم از آمریکا شکایت کنیم و صلاحیت دیوان به این موجب این مواد احراز خواهد شد.
این کارشناس مسائل انرژی اضافه کرد: علاوه بر این گفته شده که طرف معترض می تواند به دیوان دادگستری لاهه یا به دبیرکل سازمان ملل شکایت کند و انتخاب برای طرف مقابل گذاشته است.
به گفته حسینی نکته بسیار مهم دیگر این است که ماده ۷۲ کنوانسیون می گوید حتی اگر در صورتی که یک طرف از معاهده ای خارج شد حق ندارد به اقداماتی دست بزند که آن اقدامات موجب شود که اگر قرار بود دوباره معاهده برگردد، اینها مانع شود. بنابراین برگرداندن تحریم ها صریحا یک بحث منع شده در کنوانسیون است.

** برجام معاهده است
وی در بخش دیگری از سخنان خود برجام را یک معاهده خواند و گفت: بند الف کنوانسیون در تعریف معاهده می گوید:«معاهده عبارت است از یک توافق بین المللی که بین کشورها به صورت کتبی منعقد شده و مشمول حقوق بین المللی باشد، صرف نظر از عنوان خاص آن و اعم از اینکه در سند واحد یا در دو یا چند سند مرتبط به هم منعکس شده باشد».
معاون پیشین وزیر نفت ادامه داد: پنج کشور برجام را توافق کردند و در برجام پیش بینی شده است که شورای امنیت سازمان ملل به آن رسیدگی کند و تحریم های ایران را به موجب برجام برمی گرداند که این اتفاق افتاده است. بنابراین برجام یک معاهده است می شود با به رسمیت شناختن برجام به عنوان معاهده ای که توسط دولت آمریکا نقض می شود به دیوان شکایت کرد.
کارشناس مسائل انرژی با اشاره به تعهدات طرفهای برجام گفت: وقتی وارد بحث تعهدات کشورهای دیگر ۱+۵ می شویم می بینیم همه مشکلاتی که امروز ما راجع به آن صحبت می کنیم آنجا آورده شده است.
حسینی اضافه کرد: بر اساس برجام تحریم ها، توسط سایر اعضا باید به سرعت و همزمان رفع شود یا باید روابط بانکی، پولی، اعتباری انتقال پول به سرعت و همزمان صورت گیرد.علاوه بر این باید مساله تحریم سرمایه گذاری در بخش های مختلف و مهم تر از همه در بخش های نفت و انرژی ایران رفع می شد.
به گفته این کارشناس حوزه انرژی یکی از شاهکارهایی که ما خیلی به آن دقت نکردیم، و روی آن تبلیغ هم نکردیم این است که در برجام یکسری دستورالعمل برای اروپا و یکسری دستورالعمل خاص برای آمریکا نوشته شده است.
وی افزود: در برجام آمریکا موظف شده تمام تحریم ها را بردارد و نکته شاهکار این است که آمریکا متعهد شده است که در بخش های نفت و گاز ایران سرمایه گذاری کند.سرمایه گذاری در نفت و گاز یعنی با برجام تحریم ایسا که سال ۱۹۹۶ به نام داماتو برقرار شد و هر سال هم تمدیدش می کنند کنار گذاشته شده است. بنابراین معلوم نیست آمریکا به چه استنادی ایسا را تمدید می کند و خود این می تواند یکی از نکات نقض قراردادها باشد.
حسینی گفت:در بحث ایسا گفته بود هیچ کس حق ندارد بیشتر از ۲۰ میلیون دلار در صنایع نفتی و انرژی ایران سرمایه گذاری کند، اما در برجام با صراحت گفته شده است آمریکا به طور خاص در صنعت نفت ایران سرمایه گذاری کند.یا بحث خرید نفت، فراورده های نفتی و پتروشیمی و جلوگیری نکردن از صادرات نفت ایران در برجام دیده شده و اینها چیزی نیست که از قلم افتاده باشد.
وی با بیان اینکه برجام در زمان رئیس جمهور سابق هم درست اجرا نشد،اظهار داشت: شرکت ها و بانک های خصوصی اروپایی همیشه نگران بودند که توسط آمریکا مورد جریمه قرار نگیرند خصوصا آنها که سرمایه های سنگینی درآمریکا دارند وآمریکا این تهدیدها را هیچ وقت برنداشته است.

** احکام دیوان استیناف ندارد
معاون اسبق وزیر نفت در امور بین الملل در پاسخ به این سوال که اگر آمریکا صلاحیت دیوان را نپذیرد چه تبعاتی برای او خواهد داشت،گفت: تمامی اعضای سازمان ملل براساس منشور ملل متحد امضاکنندگان اساسنامه دیوان دادگستری لاهه هستند بنابراین همه متعهد به اساسنامه و مفاد آن هستند.
حسینی افزود: نکته دیگر اینکه همه اعضا موظفند که احکام صادره از دیوان را اجرایی کنند و این احکام استیناف و تجدید نظر ندارند یعنی اگر حکمی صادر شد فقط باید اجرایی شود و کسی نمی تواند به جز موارد بسیار خاص و ویژه تقاضای تجدیدنظر بدهد.
این کارشناس مسائل انرژی اضافه کرد: این روزها می بینیم که آمریکا به اصطلاح خارج از خط حرکت می کند مثل خیلی از کارهای دیگر که رئیس جمهوری آمریکا انجام می دهد می تواند این را هم نقض می کند و پای مشکلات آن هم بنشیند چون رای دیوان در نهایت برای شورای امنیت می رود.اما یک چهره هم این است که موضوعات را اجرایی کند.
وی با بیان اینکه پیش بینی رفتار آمریکا خیلی سخت است در عین حال گفت: با توجه به اینکه عواقب آنچه که ترامپ انجام می دهد می تواند بسیار ناخوشایند باشد؛ خود آمریکایی ها هم شاید چنین چیزی را نخواهند وممکن است به حکم دیوان تن بدهند این اقدام برای مردم آمریکا هم توجیه خواهد داشت توجیه هم خواهد داشت.

** باید زودتر شکایت می کردیم
حسینی خاطرنشان کرد: در قبال تندروی هایی که آمریکا در فضای سیاسی دنیا کرده ، ما با آن سرعت و شدت و به صورت برابر این حرکت ها را انجام ندادیم معتقدم ای کاش شکایت به دیوان زودتر انجام می شد.
به گفته معاون اسبق وزیر نفت در امور بین الملل اگر ما بلافاصله بعد از خروج آمریکا از برجام اقدام می کردیم و فضای اقتصادی – سیاسی دنیا را در مقابل در یک برخورد برابر قرار می دادیم در این صورت قطعا فضای ترس و وحشتی که بخش خصوصی اروپایی که این روزها از آمریکا دارد ایجاد نمی شد و فرصت و جراتی ایجاد می شد که بایستند.الان هم با شکایت ما این اتفاق می افتد.
وی خاطرنشان کرد: نخستین تحریمی که آمریکایی ها روی نفت ایران اعمال کردند قانون داماتو بود که آمریکا می توانست هر شرکت اروپایی و آسیایی را تنبیه کند.در همان زمان ما حدود ۲۰ قرارداد با شرکت های اروپایی و آسیایی امضا کردیم بدون اینکه جریمه ای در کار باشد.آن موقع ما از اختلاف منافع بین کشورهای اروپایی و شرکت های نفتی اروپایی و آسیایی با آمریکا حداکثر استفاده را کردیم.
حسینی ادامه داد:البته فضای امروز با آن فضا متفاوت و سخت تر است اما امروز اتحادیه اروپا طرفدار برجام است و در جریان برجام هم توسط آمریکا به شدت تحقیر شده است.اینها نکاتی است که ما باید به آنها تکیه کنیم.
به گفته معاون سابق وزیر نفت حتی در مورد شکایت به دیوان باید با اعضای ۱+۴ صحبت کنیم که آمریکا به توافقی که ۱۳ سال و ۴ ماه روی آن کار کرده ایم لطمه می زند در واقع ما باید سربازگیری کنیم و حداکثر کارهای دیپلماتیک و تبلیغاتی در سطح بین المللی انجام دهیم.
این کارشناس مسائل انرژی همچنین درباره نامه رئیس دیوان به وزیر خارجه آمریکا و اینکه آیا این نامه می تواند در دفاع از حقوق تجاری ایران تاثیرگذار باشد گفت: نامه ای که رئیس دیوان به آمریکا نوشت اولین میوه خوب حرکت ایران بود.ماده ۷۲ کنوانسیون می گوید اگر کشوری از معاهده ای بیرون رفت نباید کاری کند که نشود آن را درست کرد. قطعا دیگرانی که فکر می کردند اتفاقی نمی افتد و آمریکا ترکتازانه جلو می آید می بینند که اقدام ایران نتیجه می دهد.

** امیدوارم رسیدگی دیوان طول نکشد
وی همچنین درباره احتمال اطاله دادرسی در دیوان و اینکه رسیدگی به این پرونده ممکن است سال ها طول بکشد هم گفت:من امیدوارم این قدرها طول نکشد و دیوان هر چه زودتر به نتیجه برسد چرا که قضایا پیچیدگی خاصی ندارد.
وی با بیان اینکه احکام در کنوانسیون روشن است اظهار داشت:اگر شکایت هم نمی کردیم این اتفاقات می افتاد ولی وقتی طرح دعوا را داریم این احتمال را می دهیم که اگر تحریم ها بخواهد شروع شود ملاحظه نامه رئیس دیوان و احتمال رسیدگی هم در محاسبات آمریکایی ها مد نظر قرار می گیرد.
معاون سابق وزیر نفت در عین حال گفت: قطعا حقوقدان های آمریکایی حالا که مسائل حقوقی پیش آمده به خوبی مسائل را باز خواهند کرد که چه کار کنند ما هم باید بدانیم کار بکنیم.

** به جای تهدید اروپا راه حل نشان دهیم
حسینی یادآورشد: وقتی می گوییم اتحادیه اروپا می خواهد در قضیه برجام بایستد ما به جای تهدید اتحادیه اروپا می توانیم راه حل هم نشان بدهیم و به نظر من راه حل های خوبی هم وجود دارد.اتحادیه اروپا گفته است می خواهد تجارت با ایران را در چارچوب معاهده انجام دهد چون وقتی می گوید پایبند است باید این پایبندی را ادامه دهد.
وی ادامه داد: دولت های اروپایی به دنبال ادامه برجام هستند اما بخش خصوصی که سرمایه هایی در آمریکا دارند ملاحظاتی دارند ممکن است زور دولت هم به آنها نرسد که بگوید باید حتما این کار را بکنید.
این کارشناس حوزه انرژی خاطرنشان کرد: اتحادیه اروپا می تواند بطور ویژه موسسات مالی ویژه ای که در آمریکا سرمایه ندارند برای ارتباطات اقتصادی، مالی و پولی با ما بدون اینکه به دلار کاری داشته باشد اقدام کند یا حتی چنین موسسات را در اروپا ایجاد کند.
وی افزود: علاوه بر این کشورهای اروپایی می توانند شرکت هایی ایجاد کنند که کارشان خرید نفت ایران باشد و هیچ سرمایه ای در آمریکا نداشته باشد که نگران جرایم آمریکا باشند.اینها کار سختی نیست که با ما فعالیت مالی انجام دهند و هم هویت اروپا نسبت به تحقیری که ششده بهبود پیدا می کند و هم بخش خصوصی اروپا وقتی ببیند امکاناتی وجود دارد که می تواند کار کند و رقابتی هم ایجاد می شود.