دستیابی ایران به بازارهای سایه نفت، شکست سناریوهای آمریکا برای جلوگیری از صادرات نفت ایران و روشدن بلوف‌های مدعیان جایگزینی نفت ایران نشان از این دارد که ادعاهای جدید آمریکا برای کاهش مستمر و رو به صفر صادرات نفت ایران بلوفی رؤیاپردازانه بیش نیست.
در هشت ماه گذشته دونالد ترامپ رئیس جمهوری آمریکا بار‌ها ایران را به صفر شدن صادرات نفت تهدید کرده، حتی واشنگتن از خریداران نفت ایران خواسته بود که تا چهارم نوامبر ۲۰۱۸ (۱۳ آبان) واردات نفت از ایران را به صفر برسانند.
رئیس جمهور آمریکا تلاش کرد که به‌گونه‌ای وانمود کند روز چهارم نوامبر قرار است به‌یک‌باره تحریم‌های عجیبی علیه ایران اعمال شود و با قطع صادرات نفت، ایران به‌زانو درآید، اما زمانی که به ۴ نوامبر رسید، از اعطای معافیت به ۸ کشور برای ادامه خرید نفت از ایران خبر داد.
آمریکا در سناریویی مشابه با استفاده از ابزار رسانه‌ای خود در حال القای سناریوی مشابهی است که قرار است تا ماه‌های آینده، صادرات نفت ایران مسیری رو به‌سمت صفر شدن طی کند و به‌زعم خود با قطع صادرات نفت ایران، بخش زیادی از درآمد ارزی کشورمان را کاهش می‌دهد.
“خواب آمریکا برای توقف صادرات نفت ایران تعبیر نمی‌شود”، این واکنش بیژن زنگنه وزیر نفت کشورمان به جوسازی‌های آمریکا علیه صادرات نفت ایران است.
همچنین اسحاق جهانگیری معاون اول رئیس جمهوری معتقد است “توطئه‌های آمریکا در جلوگیری از صادرات نفت ایران شکست خورده است”.
جهانگیری که روز گذشته در آیین بهره‌برداری از طرح‌های صنعتی و زیربنایی شهرستان کاشان سخن می‌گفت: با اشاره به شکست توطئه‌های آمریکا در جلوگیری از فروش نفت و واردات کالا به ایران، گفت: “آمریکایی‌ها گاهی از روی بی‌اطلاعی تصور می‌کنند که اگر روز به روز عرصه را بر ملت ایران تنگ‌تر کنند اقتصاد و زندگی مردم از هم پاشیده می‌شود”.
اما جالب‌ترین واکنش را امیرحسین زمانی‌نیا معاون امور بین‌الملل و بازرگانی وزیر نفت داشت،زمانی‌نیا در این خصوص گفت: “در زمان تحریم، شرایط برای حفظ بازار نفت ساده نیست، اما خوشبختانه ایران اکنون به بازارهای سایه‌ای دست یافته که می‌توان از آنها برای صادرات نفت استفاده کرد”.
* روزی ۵ یا ۶ خریدار نفت به ایران مراجعه می‌کنند
معاون وزیر نفت در امور بین‌الملل با بیان اینکه “در شرایط بدی قرار نداریم و با قدرت با تحریم‌ها مقابله می‌کنیم و در این جنگ موفق خواهیم شد”، تصریح کرد: “روزی نیست که ۵ یا ۶ خریدار جدی نفت به من مراجعه نکند که البته به‌دلیل اینکه کارم فروش نفت نیست آنها را به امور بین الملل شرکت ملی نفت هدایت می‌کنم؛ ما بازارهای سایه‌ای یافته‌ایم که نمی‌خواهم درباره آنها توضیح دهم، زیرا دشمنان از آن اطلاعات سوءاستفاده خواهند کرد”.
* عربستان و روشدن بلوف‌هایش در بحث داشتن ظرفیت مازاد
ماه گذشته رسانه‌های غربی اعلام کردند “عربستان سعودی صادرات روزانه نفت خام خود را تا یک میلیون بشکه در روز در ماه آینده میلادی کاهش می‌دهد”.
تیرماه امسال (جولای ۲۰۱۸) روزنامه وال‌استریت‌ژورنال (از ابزار‌های رسانه‌ای آمریکا) اعلام کرد “منابع نزدیک به وزارت نفت عربستان بامداد جمعه گفته‌اند این کشور قصد دارد تا ماه آینده (آگوست ۲۰۱۸) تولید نفت خود را به رقم بی‌سابقه تقریباً ۱۱ میلیون بشکه در روز برساند. نفت عربستان قرار است جایگزین نفت ایران شود که پس از اجرایی شدن تحریم‌های نفتی در تاریخ ۴ نوامبر (۱۳ آبان) از بازار خارج خواهد شد”.
همچنین در تیرماه (جولای ۲۰۱۸) خبرگزاری فرانسه به‌نقل از مسئولان عربستانی اعلام کرد که “عربستان سعودی امروز سه‌شنبه از آمادگی خود برای استفاده از ظرفیت اضافی تولید نفتش ــ که تخمین زده می‌شود حدود ۲ میلیون بشکه در روز است ــ برای ایجاد توازن در بازار جهانی نفت خبر داد”. در آن زمان تولید نفت عربستان ۱۰ میلیون بشکه در روز بود.
اعلام رسمی عربستان در تاریخ ۳۱ آگوست که در گزارش‌های رویترز، پلتز و دیگر رسانه‌های غربی منتشر شده، نشان می‌دهد تولید نفت عربستان در ماه آگوست به ۱۰.۴ میلیون بشکه رسید که نسبت به تولید ۱۰.۲ میلیون بشکه‌ای این کشور در ماه قبل از آن (جولای) فقط ۲۰۰ هزار بشکه افزایش داشت.
گزارش‌های رسانه‌های غربی از تولید عربستان در ماه سپتامبر نیز از افزایش ۱۰۰ هزار بشکه‌ای تولید نفت این کشور حکایت داشت. گزارش اویل پرایس از میزان تولید نفت عربستان در ماه نوامبر ۲۰۱۸ حاکی از رسیدن تولید نفت این کشور به ۱۱.۱ تا ۱۱.۳ میلیون بشکه در روز بود.
این میزان تولید که برای عربستان یک تولید بالا با حداکثر ظرفیت محسوب می‌شد، علاوه بر عدم‌توجه به تولید صیانتی از مخازن نفتی این کشور به‌خاطر اهداف سیاسی، طبق گزارش‌های غیررسمی از این کشور، با باز شدن در برخی مخازن ذخیره نفت خام همراه بوده و عربستان، عرضه چند صد هزار بشکه‌ای از محل ذخایر خود را نیز به‌عنوان تولید بیشتر نفت قالب کرده تا ادعاهایش در مورد داشتن ظرفیت ۲ میلیون بشکه‌ای افزایش تولید نفت، به واقعیت نزدیک‌تر شود.
در واقع با مروری بر آنچه در ماه‌های پایانی سال ۲۰۱۸ رخ داده، مشخص می‌شود که عربستان برای متقاعدکردن مشتریان سنتی نفت کشورمان به وجود ظرفیت‌های آماده تولید برای جایگزینی نفت ایران، از تولید صیانتی و همچنین بخشی از ذخایر نفتی خود گذشت و بیشترین توان خود را در تولید ۱۱.۱ تا ۱۱.۳ میلیون بشکه نفت در ماه نوامبر به‌نمایش گذاشت. منابع غیررسمی نشان می‌دهد این کشور تولید نفت خود را نسبت به نوامبر ۲۰۱۸ حدود یک تا ۱.۲ میلیون بشکه کاهش داده است.
خالد الفلاح وزیر نفت عربستان روز گذشته بدون اشاره به میزان کاهش تولید نفت عربستان اعلام کرد که این کشور بیش از تعهد خود تولید و صادرات نفت خود را کاهش داده است، در واقع این مقام عربستانی در تلاش است تا کاهش تولید و صادرات نفت این کشور را به نشست اخیر اوپک و تعهد اعضای این سازمان و کشور‌های غیرعضو اوپک به کاهش ۱.۲ میلیون بشکه‌ای تولید نفت ارتباط دهد.
(۱۴ کشور عضو اوپک در نشست ماه دسامبر (یکصدوهفتادوپنجمین نشست) این سازمان در وین تصمیم گرفتند تولید نفت خود را ۸۰۰ هزار بشکه در روز کاهش دهند. متعهدان غیراوپکی نیز با کاهش ۴۰۰ هزار بشکه‌ای موافقت کردند (اجرای این تصمیم از اول سال ۲۰۱۹ آغاز شد.)، در حالی که پس از استفاده حداکثری از ظرفیت‌های تولید خود و همچنین استفاده از بخشی از ظرفیت ذخایر نفت خام، این کشور بیش از این امکان استخراج با بالاترین ظرفیت را از مخازن خود نداشت.
پیش از این کارشناسان پیش‌بینی کرده بودند که عربستان نمی‌تواند به‌مدت طولانی با حداکثر ظرفیت تولید کند و مجبور است تا استخراج صیانتی را دوباره در دستور کار خود قرار دهد.
* جایگزینی برای نفت ایران وجود ندارد
درحالی‌که تنها صادرکنندگان نفتی که شاید بتوانند در کوتاه‌مدت بخشی از کاهش صادرات نفت ایران را در بازار جهانی نفت جبران کنند، مشابه تلاشی که در پاییز امسال برای این کار داشتند، کشور‌های عربستان و روسیه هستند، این دو کشور نیز ظرفیت مازادی برای عرضه نفت در بازار به‌میزان جایگزینی تمامی نفت صادراتی ایران را ندارند.
بیژن زنگنه وزیر نفت کشورمان در این خصوص گفت: “همان‌طور که بار‌ها گفتم، برای نفت ایران جایگزینی در بازار وجود ندارد و دو کشور عربستان و روسیه نیز ظرفیت اضافی برای تولید بیشتر و جایگزینی نفت ایران ندارند”.
* پیش‌بینی درآمد ۳۰ میلیارد دلاری از صادرات یک‌سال آتی نفت کشورمان
بر اساس گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی، سال آینده کل درآمد پیش‌بینی‌شده کشور از محل صادرات نفت خام، میعانات گازی و گاز طبیعی و فروش داخلی ۳۶ میلیارد دلار و معادل ۲۱۳ هزار میلیارد تومان است.
بر این اساس کل درآمد پیش‌بینی‌شده نفت خام ۳۰ میلیارد دلار و فروش میعانات گازی به پتروشیمی حدود ۲.۵ میلیارد دلار و همچنین خالص صادرات گاز ۳.۴۵ میلیارد دلار است.
