تحلیل سیاسی
قراردادن کل سپاه پاسداران در فهرست سازمان‌های تروریستی توسط دولت آمریکا با اقدام متقابل ایران مواجه شد. شورای عالی امنیت ملی، که بالاترین مرجع امنیتی محسوب می‌شود، بلافاصله اعلام کرد که فرماندهی مرکزی آمریکا در غرب آسیا، موسوم به “سنتکام” و تمامی نیروهای وابسته به آن را “گروه تروریستی” می‌داند. همزمان ستاد کل نیروهای مسلح در بیانیه‌ای اقدام آمریکا را محکوم کرده و گفته است ایران از این به بعد با نیروهای تحت امر ستاد فرماندهی مرکزی آمریکا به عنوان تروریست برخورد خواهد نمود.
تصمیم آمریکا با سکوت کشور‌های اروپایی، مخالفت روسیه و چین، استقبال اسرائیل، عربستان و بحرین روبه رو شد. برخی کشور‌های منطقه نیز همچون عراق با این تصمیم مخالفت جدی کردند. تصمیم آمریکا به گنجاندن سپاه در لیست تروریستی تقریبا حدود یک سال پس از خروج آمریکا از توافق هسته‌ای صورت گرفته است.
این در حالی است که یک روز پیش از اعلام این تصمیم برایان هوک در یادداشتی در روزنامه نیویورک تایمز اعلام کرد که آمریکا حاضر است روابط با ایران را بهبود دهد، سفارت را بازگشایی کند و به ایران برای عبور از مشکلاتش کمک نمانید، اما به شرطی که ایران مسیرش را تغییر دهد.
این یادداشت به عقیده برخی ناظران به این معناست که آمریکا می‌گوید تمام اقداماتی که تا به حال علیه ایران انجام داده برای تغییر رفتار ایران است. ادعایی که پیشتر از سوی رییس جمهور و وزیر خارجه این کشور اعلام شده بود.
با این استدلال می‌توان گفت حالا توپ در زمین ایران است، ایران عمل متقابل انجام داده است، اما به عقیده عده ای این کار کافی نیست و باید اقدامات دیگری در راستای مقابله با آمریکا انجام گیرد.
در همین رابطه در روز‌های اخیر پیشنهادات مختلفی از سوی تحلیلگران و ناظران سیاسی در داخل کشور مطرح شده است.
بستن تنگه هرمز
امروز حسین شریعتمداری در روزنامه کیهان یادداشتی منتشر کرد و در آن خواستار پاسخ “پشیمان کنننده” و “دندان شکن” به آمریکا شد. به عقیده شریعتمداری این کار باید زودتر انجام شود چرا که “بعید نیست کنگره آمریکا با مشاهده قاطعیت ایران اسلامی، از تصویب تصمیم ترامپ صرف‌نظر کند که در این صورت فرصت به دست آمده را از دست خواهیم داد!”
کیهان در ادامه پیشنهاد کرده است که ایران “تنگه هرمز” را ببندد. براساس این تحلیل “بستن تنگه هرمز، شدیدترین پاسخگویی علیه منافع آمریکا خواهد بود و علاوه بر آن، رشد انفجاری قیمت نفت فقط در چند روز منجر به فاجعه‌ای جبران‌ناپذیر برای اقتصاد غرب خواهد شد.”
شریعتمداری نوشت: «متحدان آمریکا از جمله رژیم صهیونیستی و عربستان و امارات و بحرین نیز نمی‌توانند از مجازات در امان باشند- بنا‌براین عبور ناو‌های جنگی و کشتی‌های تجاری آمریکا و متحدانش، امنیت ایران اسلامی را تهدید می‌کند و ایران با استناد به مواد یاد شده از دو کنوانسیون ژنو و جامائیکا می‌تواند و حق دارد به آنان اجازه عبور از تنگه هرمز را ندهد.»
او افزود: «تنگه هرمز باید به روی برخی از کشور‌های عربی نظیر عربستان، بحرین و امارات که با این تصمیم آمریکا همراهی کرده‌اند نیز بسته شود.»
تنگه هرمز، میان ایران و عمان است. عرض ورودی و خروجی این تنگه حدود ۵۰ کیلومتر است، و کوتاه‌ترین عرض هم در میانه تنگه و حدود ۴۰ کیلومتر است.
در یک سال گذشته که آمریکا از برجام خارج شده و تحریم‌های سنگینی علیه ایران آغاز شده است چند باری مقامات ارشد کشور تهدید به بستن تنگه هرمز کرده اند. پس از آنکه تحریم‌های نفتی علیه ایران آغاز شد رییس جمهور کشورمان اعلام کرد که اگر کشور‌های دیگر نفت ایران را نخرند ایران نیز اجازه نخواهد داد نفتی از منطقه صادر شود.
روحانی تابستان سال گذشته در جریان یک نشست با ایرانیان مقیم سوییس در برن گفت: “آمریکایی‌ها مدعی شده‌اند که می‌خواهند به طور کامل جلوی صادرات نفت ایران را بگیرند، آنها معنی این حرف را نمی‌فهمند، چرا که اصلا معنی ندارد که نفت ایران صادر نشود و آن وقت نفت منطقه صادر شود، اگر شما توانستید این کار را بکنید تا نتیجه‌اش را ببینید.”
این اظهار نظر روحانی تهدیدی آشکار برای بستن تنگه هرمز بود. پس از این سخنان رییس جمهور قاسم سلیمانی فرمانده نیروی قدس سپاه با انتشار نامه‌ای سرگشاده از موضع روحانی تشکر کرد. او در این نامه خطاب به روحانی نوشت: «آنچه از فرمایشات حضرتعالی در رسانه‌ها منعکس شد، مبنی بر اینکه اگر نفت جمهوری اسلامی ایران صادر نشود، تضمینی برای صدور نفت کل منطقه نمی‌باشد و بیانات بسیار ارزشمندی که در موضع جمهوری اسلامی ایران نسبت به رژیم صهیونیستی فرمودید، مایه مباهات و افتخار است.» او گفت که دست روحانی را برای این سخنان می‌بوسد.
پس از آن روحانی سعی کرد حرف خود را کمی تعدیل کند، اما باز هم در نشست دیگری تهدید به بستن تنگه هرمز را تکرار کرد.
بستن تنگه هرمز برای ایران شاید کار دشواری نباشد، اما می‌تواند تبعات سنگینی برای منطقه در پی داشته باشد اجماع ضد ایرانی به وجود آورد. این اقدام در واقع به معنای رویارویی نظامی محدود ایران با آمریکا و متحدان منطقه‌ای اش است.
روزانه نزدیک به ۲۰ میلیون بشکه نفت از تنگه هرمز عبور داده می‌شود که بخش مهمی از انرژی جهان را در بر می‌گیرد. به همین خاطر مقامات کشورمان کمتر درباره استفاده از این امکان در رویارویی با آمریکا و دشمنان منطقه‌ای خود سخن می‌گویند.
با وجود تاکید کیهان به نظر می رسد دستگاه دیپلماسی و امنیتی ایران تمایل چندانی ندارد که در این مقطع تهدید “بستن تنگه هرمز” را برجسته کند. مقامات سیاسی و نظامی بیشتر درباره حضور نیروهای آمریکایی در منطقه و احتمال تقابل با آنها هشدار داده اند.
شکایت ایران از آمریکا
در کنار پیشنهاد کیهان مبنی بر بستن تنگه هرمز که می‌تواند به رویارویی نظامی منتهی شود، برخی کارشناسان و ناظران پیشنهاد دیگری مطرح می‌کنند. آنها می‌گویند که اقدام آمریکا علیه سپاه “نیرنگ” است تا از این طریق ایران را به اشتباه اندازد.
محمود صدری روزنامه نگار در این باره در روزنامه دنیای اقتصاد نوشت: «اعضای تیم ترامپ امیدوارند با تحریک حکومت ایران و سپاه پاسداران، آنان را وادار به زدن ضربه اول کنند.»
صدری معتقد است راه دیگری برای مقابله با تصمیم دولت آمریکا در پیش گرفت، به نوشته او “هنر دیپلماسی و نظامی ایران در این مقطع حساس باید این باشد که به آمریکایی‌ها بفهماند، ایران کاملا آماده دفاع است و به‌قول تیراندازان، خلاصی ماشه را گرفته است؛ اما با تسلط کامل بر رفتارش، منتظر نخستین خطای آمریکایی‌هاست و پس از آن در چکاندن ماشه، تردید نخواهد کرد.”
صدری معتقد است: «تیم ترامپ که با منطق جنگ سرد می‌اندیشد، معنای خلاصی ماشه و چکاندن بی‌درنگ را بهتر می‌فهمد تا فراخوان دعوت به صلح جهانی را که بقیه دولت‌ها و ملت‌های جهان می‌فهمند. با آمریکا باید با منطق جنگ سرد سخن گفته شود و با بقیه جهان با منطق صلح جهانی از طریق همکاری بین‌المللی.»
او البته پیشنهاد دیگری مطرح می‌کند و آن هم پیگیری ماجرا از مجامع بین المللی است. این روزنامه نگار نوشته است: «تروریست خواندن بخشی از قوای حاکمیتی یک کشور، با روح منشور ملل متحد و استقلال و برابری کشور‌ها و به‌ویژه بند‌های ۴ و ۷ ماده ۲ منشور مغایرت تام دارد و ایران می‌تواند با رجوع به این قانون مورد قبول جامعه جهانی، خواستار مواخذه جهانی آمریکا در سازمان ملل شود. حق وتوی آمریکا در شورای امنیت سازمان ملل، منافی حق دادرسی ایران نیست. طرح دعوی علیه آمریکا با آنکه در کوتاه‌مدت نمی‌تواند به تصمیمی به نفع ایران منجر شود، سابقه‌ای ایجاد می‌کند که در بلندمدت کارساز خواهد بود.»
این پیشنهاد از سوی احمدی شیرزاد هم مطرح شده است. این چهره اصلاح طلب در گفت و گویی با روزنامه آفتاب یزد تاکید کرده ایران باید در “محافل بین المللی و نهاد‌های رسمی از آمریکا به دلیل این اقدامش شکایت کند و مسئله را از منظر حقوقی مورد پیگیری قرار دهد.”
شیرزاد نیز معتقد است: «ایران نباید دست به اقدامی بزند که برایش هزینه ساز شود و عکس‌العملی فراتر از رخداد در برابر آمریکا نشان دهد. زیرا هر واکنش نامتعارف از سوی ایران نتیجه‌ای عکس به بارخواهد آورد. ایران باید همان خط مشی اصولی خود را در سیاست خارجه دنبال کند و عضو فعال جامعه جهانی باشد. همان طور که تاکنون به مقررات جهانی احترام گذاشتیم همچنان همان روند را باید دنبال کنیم.»
افزایش احتمال رد لوایح اف ای تی اف توسط مجمع
تاکنون واکنش‌ها در داخل ایران به اقدام آمریکا علیه سپاه تند و قاطع بوده است. نمایندگان مجلس طرحی سه فوریتی را در این رابطه به جریان انداخته اند و فرماندهان این نیروی نظامی می‌گویند ” نیروهای آمریکایی در منطقه دیگر آرامش نخواهند داشت.”
در این بین ممکن است قرار گرفتن نام سپاه پاسداران در تصیم نهایی مجمع تشخیص مصلحت نظام درباره لوایح پیوستن به اف‌ای تی اف نیز اثرات منفی بگذارد و اعضای مجمع تشخیص با تصویب این لوایح مخالفت کنند.
محسن رضایی و غلامرضا مصباحی مقدم از اعضای مجمع گفته اند که در بررسی لوایح این تحولات مدنظر قرار خواهد گرفت. اگر این اتفاق رخ دهد عملا کار برجام هم به پایان می رسد و روابط اقتصادی اندکی که با اروپا هم برقرار است هم تحت تاثیر قرار خواهد گرفت.
لینک کوتاه :
https://upna.ir/?p=89404
