حسن روحانی چهارشنبه این هفته به ژاپن سفر خواهد کرد. سفری که با تبادل اخیر زندانی میان ایران و آمریکا و با توجه به نقش پیشین نخست وزیر ژاپن به عنوان حامل پیام ترامپ اهمیت دو چندانی پیدا کرده است.
به گزارش یوپنا کازوتو سوزوکی استاد سیاست بین الملل دانشگاه هوکایدو ژاپن سیاست های ژاپن در قبال ایران را برآیند ملاحظات امنیتی این کشور در ارتباط با آمریکا و تمایل آنها برای حفظ روابط دوستانه با ایران تفسیر کرده است.
سوزوکی در یادداشتی که در نشریه اینترنتی «دیپلمات» منتشر شده وضعیت خاورمیانه را به شدت بی ثبات و خوانده و به حوادث ماه های ژوئن و سپتامبر اشاره کرده است.
او نوشته: از ماه می ۲۰۱۹ زمانی که ایران اعلام کرد تعهداتش را در برجام کاهش خواهد داد، نفت کش‌های عربستانی و نروژی در تنگه هرمز مورد حمله قرار گرفتندو یک نفت کش ژاپنی نیز همزمان با سفر شینزو آبه به ایران مورد حمله قرار گرفت. در ماه سپتامبر تاسیسات نفتی عربستان مورد حمله موشکی قرار گرفت و ۵ درصد از تولید نفت جهان به طور موقتی متوقف شد. از نظر ژاپن که به نفت خاورمیانه وابسته است، این حد از بی ثباتی در توزیع نفت و گاز طبیعی میتواند یک خطر جدی برای امنیت انرژی داخلی به شمار برود.
سوزوکی در ادامه نوشت: از این گذشته واقعیت و دلایل این حوادث هنوز مشخص نیست. ایران مظنون به دخالت در حمله به نفت کش‌ها در ماه ژوئن و حمله به تاسیسات نفتی عربستان در ماه سپتامبر است، اما خودش این دخالت‌ها را تکذیب کرده است. آمریکا، عربستان و امارات انگشت اتهام را به سمت ایران نشانه می‌رفته اند. سیاست حداکثر فشار آمریکا علیه ایران دیگر هیچ تحریمی را باقی نگذاشته که تا امروز علیه ایران اعمال نشده باشد. حتی تحریم‌های اضافی هم اعمال شده، اما تغییر محسوسی در وضعیت ایجاد نکرده است.
او با اشاره به ائتلاف «امنیت دریایی خلیج فارس» به رهبری آمریکا نوشت: در این میان آمریکا ائتلافی به نام ابتکار امنیت دریایی ایجاد کرده و هدفش ایجاد امنیت در خلیج فارس و تقویت حضور نظامی اش در این منطقه است. با این وجود کشور‌های کمی (فارغ از بریتانیا که نفت کش ایران را ربوده بود و عربستان که دشمن دیرینه ایران است) به درخواست آمریکا برای پیوستن به این ائتلاف پاسخ مثبت داده اند.
به گفته این استاد دانشگاه، ژاپن که برای امنیتش به آمریکا وابسته است و در برابر فشار‌های آمریکا آسیب پذیر است، بر این باور است که پاسخ مثبت به انتظارات آمریکا به نوعی به نفع امنیت داخلی اش خواهد بود. در عین حال ایران با هر گونه دخالت آمریکا مخالف است. ژاپن از زمان انقلاب ۱۹۷۹ در ایران رابطه خوبی با این کشور داشته و شینزو آبه اولین نخست وزیری بود که بعد از چهل سال به ایران سفر کرده است. آبه نمیخواهد در ائتلاف آمریکا علیه ایران که ممکن است بر روابط با این کشور تاثیر بگذارد شرکت کند.
او به سفر روحانی اشاره کرده و نوشت: حسن روحانی رییس جمهور ایران هم قرار است به زودی به ژاپن سفر کند و این سفر همزمان با تصمیمی خواهد بود که ژاپن باید درباره استفرار ناو‌های نیرو‌های دفاع از خود در خاورمیانه بگیرد.
سوزوکی با اشاره به قانون اساسی ژاپن نوشت: یکی از بند‌های قانون اساسی ژاپن به اعلان جنگ مربوط است. در این بند گفته شده حتی اگر نیرو‌های دفاع شخصی ژاپن SDF در جایی مستقر شوند هم اقداماتی که میتوانند بکنند بسیار محدود است. استفاده از سلاح توسط این نیرو‌ها تنها زمانی امکان پذیر است که از خودشان دفاع میکنند یا در شرایطی است که تهدیدی علیه بقای ژاپن به وجود آمده باشد. مثلا زمانی که یک نفت کش ژاپنی در خطر باشد و این خطر بدون استفاده از سلاح قابل رفع نباشد.
او نوشت: با این حال نفت کش‌هایی که پرچم ژاپن را دارند، تنها نفت کش‌هایی نیستند که نفت این کشور را حمل میکنند و ممکن است نفت ژاپن در کشتی‌های دیگر با پرچم‌های خارجی نیز حمل شود.
با توجه به این ملاحظات، ژاپن تصمیم گرفته بدون پیوستن به ائتلاف آمریکایی نیروی دریایی دفاع از خود را با هدف تحقیقات و بازرسی به منطقه خلیج عمان و تنگه باب المندب اعزام کند و قرار نیست این نیرو‌ها وارد خلیج فارس شوند. استقرار این نیرو‌ها با هدف «تحقیق و بررسی» است. انتخاب چنین هدفی نشان میدهد ژاپن میخواهد به ابتکار آمریکا بپیوندد بدون اینکه مستقیما درگیر آن یا درگیر جدال و بحث‌های پارلمانی پیرامون استفاده از سلاح شود. همزمان ژاپن از تحریک ایران نیز اجتناب کرده است.
بر اساس یادداشت این استاد ژاپنی، ژاپن معتقد است با تصمیم ترامپ به لغو حمله تلافی جویانه علیه ایران در پی سرنگونی پهپاد آمریکایی گلوبال هاوک، وضعیت خلیح فارس تا حد زیادی ثبات پیدا کرده است. حمله به تاسیسات نفتی عربستان همزمان با عرضه عمومی سهام آرامکو انجام شده (خصوصی سازی شرکت دولتی آرامکو) به جای اینکه نفت کش‌های عربستانی در تنگه هرمز مورد هدف قرار بگیرند. ایران همزمان ابتکار صلح هرمز را هم مطرح کرده و امارات نیز در پی بهبود روابطش با ایران است.
به گفته سوزوکی، این احتمال که نفت کش‌های ژاپنی در آینده نزدیک، حتی بدون نیاز به ناو‌های ژاپنی در خلیج فارس، در امان بمانند وجود دارد. با این حال اگر ژاپن نیروهایش را با هدف تحقیق و بررسی در پاسخ به تحریک‌های ایران مستقر کند، موازنه منطقه بر هم خواهد خورد. جلوگیری از چنین وضعیتی نیازمند دیپلماسی است.
