سال‌هاست ساماندهی سهمیه‌های کنکور و سرنوشت داوطلبان، موضوع داغ جلسات دست‌اندرکاران آموزش عالی است، اما این‌بار و در کنکور ۹۹ آینده بسیاری از کنکوری‌ها به تصمیم‌گیری‌های شورای عالی انقلاب فرهنگی گره خورده است.
بعد از حواشی حذف کنکور و اعلام این خبر که ۸۵ درصد رشته‌ها به داوطلبان شانس قبولی بدون کنکور می‌دهد، ساماندهی سهمیه‌های کنکور در لیست اخبار پُربازدید این روز‌های رسانه‌ها قرار گرفت و باز هم تنور حاشیه‌های کنکور را داغ‌تر کرد.
ماجرا از آنجا آغاز شد که ۱۶ آذرماه دو وزارتخانه علوم و بهداشت لایحه ساماندهی سهمیه‌های کنکور را به هیأت دولت تقدیم کردند تا برای تعیین تکلیف حجم زیادی از سهمیه ها، مرجع بالادستی تصمیم گیری کند.
یکی از این مراجع که چند سالی است برای کنکور تصمیم گیری می‌کند، شورای عالی انقلاب فرهنگی است چرا که این شورا چندین سهمیه در ۱۵ سال گذشته بنا به ملاحظات برخی استان‌ها از جمله شرایط شهر‌ها در بلایای طبیعی مصوب کرد.
برخی از این سهمیه‌ها بر اساس تاریخ تصویب در گذر سال‌ها شامل سهمیه‌های ۱۵ گانه شورای عالی انقلاب فرهنگی در سال ۸۳، ۸۴، ۸۵، ۸۶، ۸۷، ۹۱ و ۹۲ و همچنین سهمیه‌های مربوط به زلزله زدگان و سهمیه سال ۹۸ است.
سهمیه‌های ۱۵ گانه شورای عالی انقلاب فرهنگی
سال ۸۳
شورای عالی انقلاب فرهنگی در جلسه ۵۴۰ مورخ ۱۳۸۳/۰۳/۲۶به پیشنهاد وزارت علوم، تحقیقات و فناوری اختصاص تعداد ۲۰ نفر ظرفیت در آزمون سراسری دانشگاه‌ها به داوطلبان شهرستان بم را تصویب کرد.
این سهمیه صرفاً برای سال ۸۳ بوده و تعمیم آن برای سال‌های آینده نیاز به بررسی مجدد در شورای عالی انقلاب فرهنگی دارد.
شورای عالی انقلاب فرهنگی در جلسه ۵۴۷ مورخ ۸۳/۰۷/۱۴ به پیشنهاد وزارت آموزش و پرورش، افزایش سهمیه ورودی دانش آموزان المپیادی به دانشگاه‌ها را به این شرح تصویب کرد: تعداد دانش آموزانی که به سبب عضویت در تیم‌های المپیاد علمی دانش آموزی می‌توانند بدون شرکت در آزمون سراسری گروه آزمایشی ذی ربط در رشته و دانشگاه مورد نظرشان پذیرفته شوند از ۹ نفر در المپیاد ریاضی، هفت نفر در المپیاد فیزیک و ۶ نفر در هر یک از المپیاد‌های زیست شناسی، شیمی و رایانه به ۱۲ نفر در المپیاد ریاضی، ۱۰ نفر در المپیاد فیزیک و هشت نفر در هر یک از المپیاد‌های زیست‌شناسی، شیمی و رایانه افزایش یابد.
همچنین تعداد دانش آموزانی که می‌توانند از طریق شرکت در المپیاد ادبی در رشته ادبیات فارسی دانشگاه مورد نظرشان ادامه تحصیل دهند به ۱۲ نفر از رشته علوم انسانی و معارف اسلامی و ۶ نفر از سایر رشته‌ها (جمعاً ۱۸ نفر) افزایش یابد.
سال ۸۴
شورای عالی انقلاب فرهنگی در جلسه ۵۵۸ مورخ ۸۴/۰۱/۱۶، به پیشنهاد وزارت علوم، تحقیقات و فناوری اختصاص ۲۰ نفر سهمیه به داوطلبان شهرستان بم در کنکور سال ۸۴ را به شرح ذیل تصویب کرد: «۲۰ نفر سهمیه به داوطلبان شهرستان بم در کنکور سال ۸۴ مشابه سال ۸۳ تخصیص می‌یابد. این مصوبه برای حداکثر سه سال از زمان شروع اختصاص سهمیه (سال ۸۳) اعتبار دارد.»
این شورا در جلسه ۵۶۴ مورخ ۸۴/۰۴/۰۷ تخصیص ۲۰ نفر سهمیه برای داوطلبان شهرستان زرند در آزمون سراسری سال ۸۴ را مورد تصویب قرار داد.
شورای عالی انقلاب فرهنگی همچنین در جلسه ۵۶۸ مورخ ۸۴/۰۶/۱۵ بر اساس طرح گزینش ۵۰۰ نفر از داوطلبان ورود به دانشگاه‌ها و موسسات آموزش عالی از مناطق محروم کشور (مصوبه جلسات ۳۲ و ۳۳ مورخ ۶۶/۰۳/۰۷ و ۶۶/۰۳/۱۴ شورای مشترک کمیسیون‌های ۱ و ۲ شورای عالی انقلاب فرهنگی) موضوع تخصیص سهمیه مناطق محروم برای استان خراسان جنوبی در شهرستان‌های نهبندان و سربیشه در رشته‌های پزشکی، دندانپزشکی و داروسازی را تصویب کرد.
سال ۸۵
همچنین شورای عالی انقلاب فرهنگی در جلسه ۵۸۱ مورخ ۸۵/۰۱/۲۹ تخصیص سهمیه در آزمون سراسری ورودی دانشگاه‌های کشور در سال ۱۳۸۵ برای شهرستان‌های زلزله‌زده بم به میزان ۲۰ نفر، زرند به میزان۲۰ نفر و درود و بروجرد به میزان ۵۰ نفر را مورد تصویب قرار داد.
شورای عالی انقلاب فرهنگی در جلسه ۵۹۷ مورخ ۸۵/۱۰/۱۹ موضوع اختصاص سهمیه برای داوطلبان شهرستان جاسک در رشته‌های پزشکی و دندانپزشکی و داروسازی را به شرح ذیل تصویب کرد: «سهمیه‌ای به میزان ۲۰ نفر در رشته پزشکی، ۶ نفر در رشته دندانپزشکی و ۲ نفر در رشته داروسازی برای داوطلبان شهرستان جاسک در طول مدت ۲ سال اختصاص یابد».
سال ۸۶
این شورا در جلسه ۶۰۹ مورخ ۸۶/۰۶/۱۳ موضوع اختصاص سهمیه ویژه برای داوطلبان شهرستان‌های قلعه گنج، منوجان و رودبار جنوب استان کرمان را به شرح ذیل تصویب کرد: «سهمیه‌ای به میزان یک نفر در هر یک از رشته‌های پزشکی، دندانپزشکی، داروسازی و مامایی برای داوطلبان هر یک از شهرستان‌های قلعه گنج، منوجان و رودبار جنوب استان کرمان در آزمون ورود به دانشگاه‌ها و موسسات آموزش عالی به مدت چهار سال اختصاص می‌یابد.»
سال ۸۷
شورای عالی انقلاب فرهنگی در جلسه ۶۲۵ مورخ ۸۷/۰۳/۲۱، بنا به پیشنهاد مورخ ۸۷/۰۲/۰۴ وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی، ماده واحده «اختصاص سهمیه به جانبازان روشندل برای پذیرش بدون آزمون در مقاطع تحصیلات تکمیلی» را به شرح ذیل تصویب کرد: «ماده واحده جانبازان روشندل با معرفی بنیاد شهید و امور ایثارگران و به شرط احراز معدل معین در مقطع قبلی، مجازند یک نوبت بدون شرکت در آزمون در مقاطع بالاتر تحصیلات تکمیلی دانشگاه‌ها و موسسات آموزش‌عالی تحصیل کنند.
تبصره ۱- میزان معدل اکتسابی در مقطع قبلی به حسب نوع و رتبه دانشگاه محل تحصیل متقاضیان در آن مقطع، توسط وزارتخانه‌های علوم، تحقیقات و فناوری و بهداشت، درمان وآموزش پزشکی تعیین و تصویب می‌شود.
تبصره ۲- آیین‌نامه اجرایی این ماده واحده، توسط وزارتخانه‌های علوم، تحقیقات و فناوری و بهداشت، درمان و آموزش پزشکی تدوین و تصویب خواهد شد.»
این شورا همچنین در جلسه ۶۲۵ مورخ ۸۷/۰۳/۲۱، بنا به پیشنهاد مورخ ۸۶/۱۲/۰۲ وزارت علوم، تحقیقات و فناوری، ماده واحده «اختصاص سهمیه به داوطلبان جزیره ابوموسی در آزمون سراسری دانشگاه‌ها و موسسات آموزش‌عالی» را به شرح ذیل تصویب کرد: «ماده واحده به داوطلبان بومی جزیره ابوموسی برای ورود به دانشگاه‌ها و موسسات آموزش‌عالی استان هرمزگان، سهمیه ویژه اختصاص می‌یابد.
تبصره ۱- منظور از بومی بودن، سکونت مستمر داوطلب به مدت حداقل سه سال در جزیره ابوموسی است. تبصره ۲- تعیین میزان و تعداد سهمیه برای هرسال و آیین‌نامه اجرایی این ماده واحده به طور مشترک توسط وزارتین علوم، تحقیقات و فناوری و بهداشت، درمان و آموزش پزشکی تصویب خواهد شد».
سال ۹۱
ماده واحده «اختصاص سهمیه پذیرش دانشجو در شهرستان بشاگرد و بخش سندرک استان هرمزگان» که در جلسه ۷۱۰ مورخ ۹۱/۰۲/۰۵ شورای عالی انقلاب فرهنگی و بنا به پیشنهاد مورخ ۹۰/۰۷/۱۳ استاندار هرمزگان به تصویب رسیده است، به شرح ذیل برای اجرا ابلاغ می‌شود:
ماده واحده- «در هر یک از رشته‌های پزشکی، دندانپزشکی و در آن دسته از رشته‌های فنی و مهندسی که دارای اولویت بالاتر باشند، سهمیه‌ای به میزان حداقل یک نفر برای داوطلبان بومی شهرستان بشاگرد و بخش سندرک استان هرمزگان در آزمون سراسری ورود به دانشگاه‌ها و مؤسسات آموزش عالی و پژوهشی به مدت چهار سال، مشروط به تعهد برانجام خدمت حداقل ۲ برابر مدت زمان تحصیل در شهرستان ذی‌ربط، اختصاص می‌یابد.
تبصره- تشخیص موارد و تعیین سهمیه مزبور با مشورت وزارتین بهداشت، درمان و آموزش پزشکی و علوم، تحقیقات و فناوری و با تصویب سازمان سنجش آموزش کشور خواهد بود.»
سال ۹۲
مصوبه «تفویض اختیار در خصوص نقل و انتقال فرزندان اعضای هیأت علمی» که بنا به پیشنهاد مورخ ۹۲/۰۳/۲۵ وزرای علوم، تحقیقات و فناوری و بهداشت، درمان و آموزش پزشکی در جلسه ۷۳۵ مورخ ۹۲/۰۴/۲۵ شورای عالی انقلاب فرهنگی به تصویب رسیده است، به شرح ذیل برای اجرا ابلاغ می‌شود:
«هرگونه اختیارات مربوط به تصمیم‌گیری در خصوص نقل و انتقال فرزندان اعضای هیأت علمی دانشگاه‌ها و مراکز آموزشی و پژوهشی که در آزمون‌های سراسری ورود به دانشگاه‌ها و مراکز آموزشی و پژوهشی پذیرفته می‌شوند، به وزرای علوم، تحقیقات و فناوری و بهداشت، درمان و آموزش پزشکی و رییس دانشگاه آزاد اسلامی تفویض می‌شود.»
ماده واحده «اختصاص سهمیه به جانبازان قطع نخاعی برای پذیرش بدون آزمون در مقاطع تحصیلات تکمیلی» که در جلسه ۷۳۲ مورخ ۹۲/۰۱/۲۰ شورای عالی انقلاب فرهنگی و بنا به پیشنهاد مورخ ۹۱/۰۶/۱۴ دبیرخانه شورای عالی انقلاب فرهنگی به‌تصویب رسیده است، به شرح ذیل برای اجرا ابلاغ می‌شود:
ماده واحده- «جانبازان قطع نخاعی می‌توانند برای یک بار از طریق پذیرش بدون آزمون در مقاطع تحصیلات تکمیلی دانشگاه‌ها و مؤسسات آموزش عالی و پژوهشی تحصیل کنند.
تبصره- آیین نامه مربوط به نحوه پذیرش مشمولین این ماده واحده، توسط وزارتین علوم، تحقیقات و فناوری و بهداشت، درمان و آموزش پزشکی تدوین و تصویب خواهد شد.»
سهمیه زلزله زدگان
ماده واحده «اختصاص سهمیه به داوطلبان مناطق زلزله زده استان آذربایجان شرقی (اهر، هریس، ورزقان و خاروانا)» که در جلسه ۷۳۲ مورخ ۹۲/۰۱/۲۰ شورای عالی انقلاب فرهنگی و بنا به پیشنهاد مورخ ۹۱/۱۰/۰۹ رئیس سازمان سنجش آموزش کشور به تصویب رسیده است، به شرح ذیل برای اجرا ابلاغ می‌شود:
ماده واحده- «به داوطلبان آزمون سراسری دانشگاه‌ها و مؤسسات آموزش عالی و پژوهشی کشور در مناطق زلزله‌زده استان آذربایجان شرقی (اهر، هریس ورزقان و خاروانا) برای مدت پنج سال سهمیه اختصاص می‌یابد.
تبصره- آیین نامه مربوط به تعیین میزان و تعداد سهمیه این ماده واحده توسط وزارتین علوم، تحقیقات و فناوری و بهداشت، درمان و آموزش پزشکی تهیه و تصویب خواهد شد».
سال ۹۸
آخرین مصوبه شورای عالی انقلاب فرهنگی در خصوص کنکور به مناطق سیل زده اختصاص دارد که در ادامه به مصوبه ابلاغ شده از سوی رئیس جمهوری اشاره می‌شود.
ماده واحده «تکمیل و تعمیم شمول ماده واحده اختصاص سهمیه به داوطلبان آزمون سراسری در مناطق زلزله‌زده کشور (مصوب جلسه ۷۳۹ مورخ ۱۳۹۲/۸/۲۸) به تمام مناطق «درگیر بلایای طبیعی»، که در جلسه ۸۱۷ مورخ ۱۳۹۸/۳/۷ و بر اساس پیشنهاد مورخ ۹۸/۱/۶ سازمان سنجش آموزش کشور به تصویب رسیده است، برای اجرا ابلاغ می‌شود.
ماده واحده به داوطلبان آزمون سراسری ورود به دانشگاه‌ها و مراکز آموزش عالی کشور در شهر‌ها یا بخش‌هایی که دچار بلایای طبیعی اعم از زلزله، سیل یا آتشفشان همراه با خسارت مستقیم جانی و مالی شده‌اند، ظرفیتی به میزان حداکثر پنج درصد مازاد بر ظرفیت دوره روزانه دانشگاه‌های واقع در آن مناطق و در صورت نبود رشته در آن مناطق در دانشگاه‌های استان‌های همجوار در رشته‌های مورد تقاضای استانداری‌ها به مدت حداکثر سه سال و با اخذ تعهد خدمت به میزان دو برابر تحصیل، اختصاص می‌یابد.
تبصره ۱- شهر‌ها یا بخش‌هایی که دچار بلایای طبیعی همراه با خسارت جانی و مالی شده‌اند توسط وزارتخانه‌های کشور، علوم، تحقیقات و فناوری و بهداشت، درمان و آموزش پزشکی تعیین می‌شوند.
تبصره ۲- آیین‌نامه اجرایی این ماده واحده به طور مشترک توسط وزارتین علوم، تحقیقات و فناوری و بهداشت، درمان و آموزش پزشکی ظرف مدت حداکثر دو ماه از تاریخ تصویب این مصوبه تهیه و به تصویب خواهد رسید.
چه کسی این گره را باز می‌کند؟
سعیدرضا عاملی دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی که ۱۷ دی ماه امسال یک سال از حضورش در این شورا می‌گذرد، برای نخستین بار در مردادماه امسال به خبرگزاری ایرنا خبر داد که سال هاست بر تصویب نوع دیگری از ارزیابی برای ورود دانش آموزان به دانشگاه تاکید می‌شود، اما تاکنون موفق عمل کرده ایم.
عاملی این نکته را هم اشاره کرد که سهمیه‌های کنکور پله به پله مصوب شد و اگر از ابتدا برنامه یکپارچه‌ای برای این سهمیه‌ها وجود داشت، مشکلات فعلی ایجاد نمی‌شد، اما وی بازنگری سهمیه‌های کنکور را به منصور کبگانیان قائم مقام ستاد علم و فناوری این شورا واگذار کرده است.
کبگانیان هم پیش از این به ایرنا اعلام کرده بود که برخی مصوبات نسخ شده در سال‌های گذشته و امروز، مصادیقی ندارد و سهمیه بندی‌ها باید نظم و نسقی بیابد.
طبق راهبرد کلان شماره ۶ نقشه جامع علمی کشور، این موضوع و بحث سنجش و پذیرش از تکالیف نقشه جامع علمی کشور است و بر همین اساس سال گذشته کارگروهی در ستاد راهبری این نقشه با محوریت دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی و عضویت وزرای علوم و بهداشت، روسای کمیسیون‌های آموزش، تحقیقات و آموزش پزشکی مجلس شورای اسلامی تشکیل شد تا برای سهمیه‌های قطار شده از چند سال قبل کنکور، چاره اندیشی کنند.
سد راه بررسی این مسأله سرنوشت ساز در آینده کنکوری‌ها این است که رتبه‌های متفاوت و با فاصله زیاد سال ۹۷ در رشته‌های یکسان پذیرفته شدند که بخشی از این مساله ناشی از سهمیه هاست.
با تقدیم لایحه ساماندهی سهمیه‌های ورود به مقاطع مختلف آموزش عالی از سوی وزارتخانه‌های علوم و بهداشت به دولت، این استرس و نگرانی در دل داوطلبان کنکور ۹۹ ایجاد شد که بالاخره آنها با سهمیه یا بدون سهمیه‌های موردی وارد دانشگاه می‌شوند. در تبعیت اسناد بالادستی سیاست‌های کلی علم و فناوری مبنی بر اصلاح نظام پذیرش دانشجو و توجه ویژه به استعداد و علاقه مندی دانشجویان در انتخاب رشته تحصیلی و توزیع عادلانه فرصت‌ها و امکانات تحصیل و تحقیق در آموزش عالی سراسر کشور این لایحه به دبیرخانه هیأت دولت ارسال شد.
لایحه‌ای به نفع داوطلبان بدون سهمیه
در این لایحه با اشاره به سهمیه‌های کنکور تاکید شده است: در آزمون سراسری برای پذیرش دانشجو در مقاطع کاردانی ناپیوسته، کارشناسی پیوسته، کارشناسی ارشد پیوسته و دکتری حرفه ای، سهمیه‌های پذیرش به صورت آزاد، مناطق (یک، دو و سه) و ایثارگران است.
در تمام آزمون‌ها پنج درصد از ظرفیت تعیین شده در هر کد رشته محل به صورت اضافه به تمام داوطلبان و به صورت آزاد و رقابتی اختصاص می‌یابد.
تمام قوانین و مقررات مصوب ابلاغی مجلس شورای اسلامی، شورای عالی انقلاب فرهنگی و کمیته‌های مصوب شورای عالی انقلاب فرهنگی و شورای هدایت استعدادهاید درخشان در خصوص نحوه اعمال سهمیه‌ها در دانشگاه‌ها و موسسات آموزش عالی (شامل بومی گزینی، قانون عدالت آموزشی، سهمیه‌های مندرج در قانون خدمات رسانی به ایثارگران و اصلاحات بعد آن، قانون ورود رزمندگان به دانشگاه‌ها و موسسات آموزش عالی، سهمیه‌های مربوط به کارگر نمونه، قهرمانان ورزشی، حافظان قرآن، دانشجوی نمونه کشوری، بهیاری و غیره) لغو و این قانون جایگزین آنها می‌شود و پس از آن امکان ایجاد هیچ گونه سهمیه جدیدی به جز موارد مندرج در این قانون وجود ندارد.
آینده کنکوری‌ها در پیچ و خم ساختمان یک شورا
چشم‌ها همه به دنبال تصمیم گیری هیأت دولت درباره این سهمیه‌ها بود تا اینکه ابراهیم خدایی رییس سازمان سنجش آموزش کشور اوایل هفته گذشته به خبرنگار ایرنا اعلام کرد که هیأت دولت لایحه ساماندهی سهمیه‌ها را به شورای عالی انقلاب فرهنگی ارجاع داده است.
سه شنبه ۱۰ دی ماه جلسه نقشه جامع علمی کشور در محل شورای عالی انقلاب فرهنگی برگزار شد و در غیاب سعیدرضا عاملی، منصور کبگانیان که عهده دار ساماندهی این سهمیه‌ها است در گفتگو با خبرنگار دانشگاه و آموزش ایرنا گفت: اصل واقعیت این است که نامه دو وزیر خطاب به دولت برای این بود که لایحه به شورای عالی انقلاب فرهنگی ارجاع شود.
وی اظهار داشت: وزیر علوم در جلسه عصر دوشنبه ۹ دی ماه نقشه جامع علمی کشور اعلام کرد که دو وزارتخانه نامه‌ای مبنی بر بررسی ساماندهی سهمیه‌های کنکور در شورای عالی انقلاب فرهنگی ارائه داده اند و حسین سیمایی صراف دبیر هیأت دولت این لایحه را به شورای عالی انقلاب فرهنگی ارجاع داد.
کبگانیان ادامه داد: دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی همچنین اعلام کرد که در روز دهم دی ماه نحوه ورود به این لایحه و بررسی آن را آغاز کرده ایم.
قائم مقام ستاد علم و فناوری شورای عالی انقلاب فرهنگی در پاسخ به سوال ایرنا درباره تاثیر این سهمیه‌ها در کنکور ۹۹ تاکید کرد: شاید تصمیمات کوچکی برای بهبود روند اجرای سهمیه‌ها در کنکور ۹۹ گرفته شود.
اجرای سهمیه در کنکور ۹۹؛ آری یا خیر؟
وزیر علوم هم در حاشیه جلسه نقشه جامع علمی کشور به خبرنگار ایرنا اعلام کرد که تغییرات در سهمیه‌های کنکور به سال ۹۹ نمی‌رسد.
شورای عالی انقلاب فرهنگی از شهریورماه امسال به تعیین سیاست گذاری برای کنکور هم ورود کرد و قول داد تا پایان سال برای برگزارکنندگان آموزش عالی نقشه راهی به منظور اجرای سیاست‌های منطقی‌تر در کنکور اعلام کند.
به نظر می‌رسد، این روز‌ها نقش شورای عالی انقلاب فرهنگی در پاسخ به سوال‌ها و ابهامات داوطلبان کنکور پررنگ‌تر شده است، نقشی که اگر بسترسازی آن بر مبنای حق و حقیقت صورت گیرد، این نگرانی نخ نما شده از روی دوش کنکوری‌ها و خانواد‌های آنها رخت بر می‌بندد.
