اگرچه اتحادیه اروپا از برگزیت و رکود اقتصادی سال ۲۰۰۸ عبور کرده است، اما این احتمال وجود دارد که ویروس کرونا اتحادیه را به مرز فروپاشی برساند.
اتحادیه اروپا در سال‌های اخیر برگزیت، بحران پناهندگان و رکود اقتصادی سال ۲۰۰۸ را پشت سرگذاشته است. ترامپ هم از زمان راهیابی به کاخ سفید تلاش‌هایی همانند تقسیم بندی اروپا به اروپای پیر و اروپای جوان برای تخریب این نهاد و نماد چندجانبه‌گرایی انجام داد. اما بعید نیست ویروس کرونا اروپا به مرز فروپاشی برساند. بیماری کویید ۱۹ صرفا یک بحران در سلامت عمومی نیست و بحران سیاسی و اقتصادی محسوب می‌شود. این ویروس علاوه بر خسارت‌هایی که به حوزه سلامت عمومی و جان شهروندان وارد می‌کند، همین حالا هم یک شوک اقتصادی ایجاد کرده است که ابعاد آن به راحتی می‌تواند از بحران مالی سال ۲۰۰۸ نیز عبور کند. ویروس کرونا می‌تواند اقتصاد تمام کشور‌های جهان را دچار رکود کند.
سیاست قرنطینه باعث کاهش فعالیت‌های اقتصادی همه کشور‌ها شده است. کریستین لاگارد، رئیس بانک مرکزی اروپا در بیانیه‌ای که منتشر شد، اعلام کرد هیچ نگرانی مادی در بازار‌های پولی و کمبود نقدینگی وجود ندارد و هرگونه سیاستی که برای پاسخ به تحولات اخیر اتخاذ شود باید صرفا مالی و محدود به خود کشور‌های اتحادیه اروپا باشد. این نشان از عدم مسوولیت پذیری این اتحادیه دارد. کشور‌هایی مانند ایتالیا، اسپانیا و فرانسه که بیش از همه تحت تاثیر کرونا قرار گرفته‌اند، وضعیت اقتصادی مناسبی ندارند و حتی تصمیم اخیر کمیسیون اروپا مبنی بر ارایه کمک‌های مالی به کشور‌های عضو نیز کمکی نمی‌کند.
هشدار ایتالیا
جوزپه کنته، نخست وزیر ایتالیا، هشدار داده است که ممکن است اتحادیه اروپا به دلیل شکست در واکنش به اپیدمی کرونا از هم بپاشد. او گفته است که اتحادیه اروپا در مقابله با شیوع ویروس کرونا یا باید با هماهنگی عمل کند یا با خطر سقوط کامل روبه‌رو شود. او گفت: این چالشی بزرگ برای موجودیت اروپا در تاریخ اروپاست. این‌ها فقط صفحات یک کتاب اقتصادی نیست، داریم صفحات تاریخ را می‌نویسیم. این وضعیت مایه یاس عمیقی در تاریخ است که نمی‌توانیم آن را نادیده بگیریم. من و دیگر رهبران اروپا باید با این چالش روبه رو شویم. شکی نیست که اگر واکنش ما با اتحاد و قدرت نباشد، اگر اروپا سیاست‌های لازم و کافی پولی برای این بزرگترین چالش پس از جنگ جهانی دوم اتخاذ نکند، نه تنها ایتالیا، بلکه شهروندان اروپا عمیقا مایوس و دلسرد خواهند شد. اگر ما از این فرصت برای دمیدن جان تازه به اتحادیه اروپا استفاده نکنیم، خطر شکست، واقعی خواهد بود. من اجازه نخواهم داد این به واقعیت بپیوندد، می‌خواهم این خطر را رفع کنم.
نتایج نظرسنجی‌ها نشان می‌دهد که تردید‌های ایتالیایی‌ها نسبت به اتحادیه اروپا در دوران بحران ویروس کرونا افزایش پیدا کرده و حدود نیمی از آنها حتی خواهان خروج از اتحادیه اروپا هستند. شمال ایتالیا به شدت تحت تاثیر شیوع ویروس کرونا قرار گرفته است. تا همین چندی پیش ایتالیا بیشترین قربانی کرونا در دنیا را داشت. بیش از یک ماه است که مردم این کشور برای جلوگیری از شیوع ویروس کرونا در شرایط محدود کننده و قرنطینه سختی زندگی می‌کنند.
حالا نتایج دو نظرسنجی نشان می‌دهد که ایتالیایی‌ها به شدت از اتحادیه اروپا ناراضی هستند. نتایج یک نظرسنجی که از طرف انستیتو Tecne انجام گرفته است نشان می‌دهد که ۴۹ درصد شهروندان ایتالیایی خواهان خروج کشورشان از اتحادیه اروپا هستند و ۵۱ درصد هم خواهان باقی ماندن در این اتحادیه هستند. این نشان می‌دهد که تعداد حامیان خروج ایتالیا از اتحادیه اروپا نسبت به یک سال و نیم پیش که این نظرسنجی انجام شد ۲۰ درصد بیشتر شده است.
همچنین نتایج یک نظرسنجی دیگری هم نشان می‌دهد که حدود ۳۹.۹ درصد شهروندان ایتالیایی خواهان ترک اتحادیه اروپا هستند و ۴۰.۹ درصد هم نظری خلاف این را دارند. بقیه شهروندان هم خواهان تنها ترک منطقه یورو هستند.
پس از خروج بریتانیا از اتحادیه اروپا در اوایل سال جاری، شیوع پرسرعت ویروس کرونا به اتحادیه اروپا ضربه‌ای جدی وارد کرد نظرسنجی‌ها نشان می‌دهد که حداقل در ایتالیا امروز وحدت و همبستگی نسبت به اتحادیه وجود ندارد.
در صورت افزایش بحران بیماری کرونا، کشور‌های اروپایی که اکنون از کمبود تجهیزات پزشکی رنج می‌برند با خطر جدی رو به رو خواهند شد.
ایران و بازیگری اتحادیه اروپا
طی ماه‌ها و یکی دو سال اخیر اتحادیه اروپا در ماجرای توافق هسته‌ای با ایران و برجام جایگاه و تاثیرگذاری خود را نشان داد. اروپایی‌ها برای یکی از معدود دستاورد‌های سیاسی خود در عرصه بین المللی -یعنی برجام- کار چندانی نتوانستند انجام دهند و حاضر به پرداخت هزینه نشدند. همین امر باعث شد ایران هم از تعهدات برجامی خود عقب نشینی کند. تلاش‌های اروپایی‌ها در این خصوص منجر به راه اندازی سازوکار اینستکس شد که اولین تراکنش آن در روزهای اخیر انجام شد. با این حال این چیزی نبود که اروپایی که در زمان خروج آمریکا از برجام وعده داده بودند. نوع و نحوه بازیگری اروپا در برجام عملا باعث از دست رفتن وجهه این کشور‌ها و اساسا اتحادیه اروپا شد. روابط برجامی اروپا با ایران و البته مناسبات این اتحادیه در سال‌های گذشته نشان داد که این مناسبات البته نه به طور کامل بلکه تا حد زیادی متاثر از ملاحظات و مناسبات آمریکا با ایران بوده است.
در هر صورت کرونا باعث شده اروپایی‌ها بیشتر بر مسائل داخلی خود تمرکز کنند و مناسبات بین المللی آنها هم تا حد زیادی در خصوص مقابله با کرونا اجرایی شود. اینکه کرونا تا چه زمانی کشور‌ها را درگیر خود خواهد کرد هنوز معلوم نیست. با این حال واضح است که پیامد‌های آن مدت‌ها همه کشور‌ها و دولت‌ها را تحت تاثیر قرار خواهد داد و احتمالا کشور‌ها در برخی از مناسبات و خط مشی‌های خود تجدیدنظر خواهند کرد. فرایند تمرکز گرایی در اتحادیه اروپا تا همین چند ماه قبل هم از سوی ملی گرایان با چالش‌های جدی مواجه بود. اکنون اگر اتحادیه نتواند سیاست کارآمد و منسجمی در مواجهه با کرونا در پیش بگیرد بعید نیست اعضای آن انگیزه حضور در این اتحادیه را از دست بدهند و یکی یکی راهی را در پیش بگیرند که بریتانیا در پیش گرفت.
