آیا برای روحانی خوابی دیده‌اند؟

لحظه‌ای که دونالد ترامپ، رئیس جمهور آمریکا امضایش را پای بازگشت تحریم‌های هسته ای ایران زد و به اصطلاح خودش برجام را پاره کرد، خیلی چهره‌ها در هم‌آمیخته شد. از فدریکا موگرینی مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا گرفته تا هواداران حسن روحانی در داخل کشور. تصور خیلی‌ها آن لحظه این بود که دلواپسان داخلی حالا دارند لبخند می‌زنند. آنهایی که به محض روی کار آمدن دولت ترامپ از او خواستند زودتر برجام را پاره کند. آنها اگر حالا لبخندی بر لب داشته باشند، دلیلش مشخص است. فکر می‌کنند برجام؛ توافقی که حسن روحانی همه چیز حتی مشکل آب کشور را به آن گره زده بود به بن بست رسیده و روحانی شکست خورده است. حسین الله کرم، از چهره‌های معروف دلواپسی ادعا کرده است که اگر امسال انتخابات ریاست‌جمهوری برگزار شود، ۲۷میلیون رأی می‌آوریم. در همین روزها گفت وگویی از سعید حجاریان، تئوریسین اصلا‌ح‌طلبان منتشر شد و او آنجا از خوابهایی که برای روحانی دیده شده است پرده برداشت. اما آیا برای روحانی خوابی دیده شده است؟ در این باره صادق زیباکلام استاد دانشگاه و تحلیل‌گر مسائل سیاسی با فرارو به گفت و گو نشسته است. پاسخ زیباکلام را در ادامه می‌خوانید.

سعید حجاریان در تحلیل اخیر خود به اصطلاح از خوابی که جناح راست برای آقای روحانی دیده است صحبت می کند. حجاریان می‌گوید برای روحانی چهار خواب دیده اند: پیشنهاد استعفا به روحانی، اعمال فشار و وادار کردن او به سمت کناره گیری، طرح عدم كفايت روحاني و پرونده‌سازي. به نظر شما اصلا تندروها برای روحانی خوابی دیده‌اند؟

من قبلا به جای استفاده از خواب تندروها برای روحانی از عنوان شبه کودتای تندروها علیه روحانی نام برده بودم. با یکی از روزنامه ها مصاحبه مفصلی هم کرده بودم، با این عنوان که آیا شبه کودتایی علیه روحانی آغاز شده است یا نه؟ آن روزنامه بر این اصرار داشت که شبه کودتایی علیه روحانی به جریان افتاده و به خصوص بعد از خروج ترامپ از برجام این شبه کودتا شتاب بیشتری گرفته است. البته من به طور نسبی با برداشت خواب تندروها علیه روحانی یا شبه کودتا علیه روحانی موافقم. مقصودم از نسبیت این است که من معتقد نیستم تندروها افزون بر مخالفت و کینه توزی های قبلی علیه روحانی سناریوی جدیدی چیده باشند.

سناریوهای قبلی کدامند؟
سناریویی در کار نیست. همان مخالفت هایی است که جریان تندرو علیه آقای روحانی داشته است. من اسم آن را سناریو نمی گذارم. بلکه نامش را تلاش‌های جدی برای بی اعتباری دولت آقای روحانی می گذارم. بحث الان هم نیست. اگر یادمان باشد این بحث از حدود مهر و آبان سال گذشته شروع شد که در نهایت به تظاهراتی که علیه آقای روحانی در مشهد به راه افتاد منجر شد. تظاهرات مشهد را به بهانه بیکاری، تورم، گرانی و … راه انداختند که به ناآرامی‌های دی ماه منجر شد. جریان تندرو، بعد از ناآرامی های دی ماه مقداری عقب نشینی کرد، چون متوجه شد که زدن آقای روحانی باعث می شود سدی شکسته شود و این می تواند خطرناک باشد. تندروها متوجه شده اند که می توانند جریان سازمان یافته ای را علیه آقای روحانی به راه بیندازند اما معلوم نیست که در ادامه بتوانند آن را کنترل کنند.

سناریوهایی که آقای حجاریان مطرح کرده‌اند معطوف بر خلع آقای روحانی از ریاست جمهوری است. چنین نگاهی دارید که جریان مقابل می خواهد روحانی زودتر از موعد از ریاست جمهوری خداحافظی کند؟
بله، قبول دارم که تندروها در صدد فلج کردن و بی اعتبار ساختن دولت آقای روحانی هستند. این برنامه از همان ابتدای دولت آقای روحانی شروع شد. با خروج آمریکا از برجام هم جریان تندرو جان تازه ای علیه روحانی گرفت. اگر دقت کنید می‌گویند «روحانی باید عذرخواهی کند» یا «شکست برجام شکست روحانی است.» جریان تندرو تلاش زیادی می کند که در افکار عمومی این فکر را القا کند که دولت آقای روحانی، دولتی شکست‌خورده و ناموفق است. به خصوص تلاش می‌کند در بین ۲۴ میلیون نفری که به روحانی رای داده اند این احساس را به وجود بیاورد که ما اشتباه کردیم به روحانی رای دادیم. در واقع جریان تندرو در دو جبهه حرکت می‌کند؛ اول آنکه علیه دولت یک جنگ روانی علیه دولت به راه می اندازد و دولت را به بن بست رسیده نشان می‌دهد. حالا این یا از طریق تریبون های نماز جمعه است یا از طریق صدا و سیما یا شبکه های اجتماعی. دوم، به دنبال سناریوهای عملی مثل جمع کردن امضا برای سوال از رئیس جمهور است. این جریان نمی خواهد تا ۱۴۰۰ صبر کند. بلکه می خواهد از همین الان دولت را فلج کند چون معتقد است که ۱۶ میلیون رای رئیسی را دارد. تصورش این است که چند میلیون رای از ۲۴ میلیون رای روحانی هم به سبد اصولگرایان ریخته می شود. بنابراین با خود می گوید اگر همین فردا انتخابات برگزار شود ما نزدیک ۲۰ میلیون رای می آوریم. پس چرا تا ۱۴۰۰ صبر کنیم؟ برای تندروها منافع ملی، مصالح بلند مدت کشور خیلی مطرح نیست. که اگر در این شرایط دولت فلج شود چه علامتی را برای آمریکا یا دیگران می فرستد؟ برای آنها کسب قدرت مهم است.

برای این وداع زودهنگام می خواهند از چه راهی وارد عمل شوند؟
تنها راه، استیضاح رئیس جمهور است. اما باید روی آن بیشتر کار کنند. تقریبا یک سوم مجلس در دست تندروهاست. اما آنها به رای بیشتری نیاز دارند که بتوانند نصف به علاوه یک را علیه روحانی داشته باشند. بنابراین به بهانه شکست برجام و مقصر جلوه دادن آقای روحانی و تیم مذاکره کننده می خواهند دولت را استیضاح کنند و از این طریق روحانی را کنار بگذارند.به جز استعفا گزینه دیگری هم هست. اینکه به قدری فشار وارد کنند که خود روحانی کناره گیری کند. آیا روحانی کسی هست که پا پس بکشد و استعفا دهد؟
آقای روحانی در دولت دوم خود بسیار ضعیف ظاهر شده است. او اصلا نتوانسته از پشتوانه مردمی و ۲۴ میلیون رای خود استفاده کند. کافی است از نظر اقتدار دولت دوم روحانی را با دولت اول احمدی نژاد مقایسه کنید. اصلا این دو را نمی توانید با هم مقایسه کنید. احمدی‌نژاد در دولت اول خود در طرفه‌العینی استاندار، وزیر و سفیر عوض می‌کرد. احمدی نژاد با ۱۷ میلیون رای از اقتدار، جسارت و شهامت بیشتری برخوردار بود. آقای روحانی در دولت دوم اصلا و ابدا هیچ اقتداری از خودش نداشته است و عملا دولت آقای روحانی به کشتی شکسته و به گل فرورفته تبدیل شده است. کشتی دولت روحانی اکنون به گل نشسته است که دولتها معمولا در آخرین سال دولت دوم خود به این وضعیت دچار می‌شوند. بخشی از این وضعیت به خاطر هجوم جریان تندروست. اما بخش دیگر هم به عملکرد بسیار ضعیف آقای روحانی و وزرای او مربوط بوده؛ آنها هرگز نخواسته‌ یا نتوانسته‌اند که به حملات تندروها پاسخ دهند؛ فقط از جریان تندرو مشت و لگد خورده اند.

بحث دیگری که آقای حجاریان مطرح می کند این است که با کناره گیری آقای روحانی دو راه متصور هستیم. اینکه انتخابات زودهنگامی برگزار شود و دوم اینکه قانون اساسی تغییر پیدا می کند و متعاقبا پست ریاست جمهوری حذف می شود. اگر همان عنوان خوابی که برای روحانی دیده اند را در نظر بگیریم یا از اصطلاح شبه کودتای شما بخواهیم استفاده کنیم، به نظر می‌رسد بیشتر از خواب دیدن برای روحانی برای ریاست جمهوری خواب دیده اند.
تندروها دنبال تغییر قانون اساسی، حذف پست ریاست جمهوری و جایگزین کردن آن با نظام پارلمانتاریستی نیستند. آنها به دنبال فلج کردن دولت روحانی و یک انتخابات زودرس در همین سال ۹۷ هستند. این هدف تندروهاست. متاسفانه آقای روحانی هم خیلی در برابر تندروها ضعیف عمل کرده است. هیچ گونه ایستادگی، مقاومت و شهامتی از خودش نشان نمی دهد. انگار نه انگار که این دولت ۲۴ میلیون رای دارد.