روز دوشنبه (فردا) تحریم‌های آمریکا علیه ایران آغاز خواهد شد. سوال اینجاست که آیا ایران از این تحریم‌ها جان سالم بدر خواهد برد؟
تحریم‌ها چطور عمل می‌کنند؟
اعلام آغاز تحریم‌ها در هشتم می منجر به خروج کسب و کار‌ها از ایران شد. دلیل خروج آنها ترس از دو عامل بود: قطع احتمالی روابط آنها با آمریکا و اعمال تحریم‌های ثانویه علیه خودشان. با اعمال این تحریم‌های ثانویه کمپانی‌هایی که با ایران تعامل داشته باشند مشمول جریمه‌هایی خواهند شد. تحریم‌ها علیه سامانه‌های بانکی نیز از روز دوشنبه آغاز خواهد شد. در ماه آگوست برخی تحریم‌ها علیه تعدادی از کسب وکار‌ها نظیر تجارت طلا و فلزات گرانبها و صنایع اتومبیل اغاز شده بود.
آمریکا به وضوح اعلام کرده که می‌خواهد به تدریج صادرات نفت ایران را به صفر برساند. با این وجود هشت کشور را از این قاعده به طور موقتی مستثنا کرده است. برخی متحدان آمریکا نظیر ایتالیا، هند، ژاپن و کره جنوبی نیز در میان این هشت کشور حضور دارند.
چه روش‌هایی برای دور زدن تحریم‌ها وجود دارد؟
اتحادیه اروپا برای ادامه کار کمپانی‌های اروپایی در ایران و جلوگیری از مواجهه آنها با جریمه‌های آمریکا طرح ایجاد یک مکانیزم مالی ویژه را ارائه داده است. این مکانیزم قرار است کمپانی‌ها را برای دور زدن سامانه‌های مالی آمریکا توانمند کند.
مکانیزم مالی ویژه موسوم به SPV قرار است مانند یک بانک تراکنش‌های مالی بین ایران و کمپانی‌های تجاری را تسهیل کند و بدین وسیله مانع از تعامل مستقیم پرداخت‌ها با ایران شود.
در نتیجه زمانی که ایران به کشور‌های اتحادیه اروپا نفت بفروشد، کمپانی‌ای که نفت را خریده است از طریق این مکانیزم مالی هزینه نفت را پرداخت خواهد کرد. ایران می‌تواند از این پرداخت‌ها نظیر اعتبار برای خرید کالا از دیگر کشور‌های اتحادیه اروپا استفاده کند.
در عین حال قانونی تحت عنوان مسدود سازی تحریم‌های آمریکا نیز در اتحادیه اروپا به تصویب رسید. این قانون خسارت ناشی از تحریم‌های امریکا علیه ایران را به کمپانی‌هایی که قصد تجارت با ایران را دارند پرداخت خواهد کرد.
آیا اتحادیه اروپا قادر است مانع از تاثیر گذاری تحریم‌ها بر ایران شود؟
حتی با وجود طرح‌های اتحادیه اروپا، هزینه ارتباط با ایران برای کمپانی‌های اروپایی بسیار بالاست. برای مثال حتی اگر یک کمپانی عامل در حوزه نقل و انتقال از طریق SPV از ایران نفت بخرد، این کمپانی مجبور است محموله‌های خود را بیمه کند. بیمه‌ها اغلب با تحریم‌های ثانویه آمریکا مواجه می‌شوند و کسب و کار آنها در آمریکا نیز با خطر مواجه خواهد شد.
ریچارد نفیو کارشناس امور تحریم‌ها در دانشگاه کلمبیا و یکی از مقام‌های وزارت خارجه دولت اوباما به بی بی سی ورلد گفته است که اقتصاد ایران به طور مستقیم با سیستم مالی آمریکادر ارتباط نیست. اما مشکل اینجاست که شرکای بزرگ تجاری ایران با آمریکا در ارتباطند و این ارتباط آنها با ایران بر روابطشان با آمریکا تاثیر خواهد گذاشت.
به گفته نفیو، احتمال اینکه کمپانی‌های کوچک و متوسط از SPV استفاده کنند بیشتر است.
لی هنسان رییس موسسه امنیت ملی و تجارت بین المللی رید اسمیت در این باره به بی بی سی گفته که مشکل بعدی اینجاست که کالایی که از طریق SPV با ایران مبادله می‌شود نیز به نوعی نقض تحریم‌های ثانویه به شمار می‌رود. در نتیجه خود تراکنش مالی نیز مشکل زاست.
ایران چقدر تاب مقاومت خواهد داشت؟
آمریکا اصرار دارد که صادرات نفت ایران را به صفر برساند، اما در عین حال برای کاهش قیمت نفت معافیت‌هایی را اعطا کرده است. یکی از کشور‌هایی که معافیت دریافت کرده چین است. چین بزرگترین وارد کننده نفت از ایران است.
در دوران تحریم‌های گذشته علیه ایران بین ۲۰۱۰ تا ۲۰۱۶، صادرات نفت ایران به نصف کاهش پیدا کرده بود. شکی نیست که صادرات ایران تحت تاثیر تحریم‌ها کاهش خواهد یافت، اما روشن است که ایران و شرکای باقیمانده نفتی‌اش می‌توانند برای حفظ روابط تجاری سخت تلاش کنند.
الی گرانمایه تحلیلگر ارشد شورای روابط خارجی اروپایی به بی بی سی گفته است: در مورد دردناک بودن تحریم‌ها علیه ایران نباید متوهمانه صحبت کرد. ایران قبلا هم با دوره‌های مختلف تحریم سر وکار داشته است.
ایرانی‌ها در همه دوره‌هایی که تحت تحریم قرار داشتند، راه‌های خلاقانه‌ای برای فروش نفت خود پیدا کردند؛ ایران با شرق آسیا خلاء سرمایه گذاری اروپا در کشورش را پر خواهد کرد. روسیه و چین به دنبال برقراری روابط جدید با ایرانند.
در روز آخر سپتامبر، ماهواره‌های این شرکت نظارت بر نفت کشها، ۱۰ میلیون بشکه نفت در شش سوپر نفت‌کشی که شناور بودند را شناسایی کرده است. این نفت‌کش‌ها در نزدیکی بندر خارگ پهلو گرفته‌اند و روزها هیچ حرکتی نکرده‌اند.
این میزان چیزی بیش از ۱۰ درصد کل مصرف نفت جهان در یک روز است که روی کشتی شناور شده و به دنبال خریدار است و احتمالا بعد از تحریم‌های آمریکا هم مشتری خود را پیدا خواهد کرد.
